Địa danh Tây Nam trước đây cũng được sử dụng đặt tên cho xã Tây Nam (thuộc huyện Bến Cát, tỉnh Sông Bé trước đây) từ năm 1976. Cho đến năm 1979, xã Tây Nam lại được chia tách thành 3 xã An Tây, An Điền và Phú An (cùng thuộc huyện Bến Cát cũ).
Từ 1.7.2025, phường Tây Nam được thành lập từ phường An Tây và một phần xã An Lập, Thanh Tuyền, có diện tích khoảng 120 km2, dân số 62.138 người; có 3 Đảng bộ cơ sở, 3 chi bộ cơ sở và 30 chi bộ trực thuộc Đảng bộ phường Tây Nam. Trụ sở Đảng ủy, HĐND, UBND phường được đặt tại trụ sở UBND phường An Tây cũ.
Trụ sở Đảng ủy, HĐND, UBND phường Tây Nam hiện nay
ẢNH: ĐỖ TRƯỜNG
Phường Tây Nam hiện có các khu công nghiệp lớn như: khu công nghiệp quốc tế Protrade, diện tích 500 ha, thành lập năm 2007; khu công nghiệp Việt Hương 2, diện tích 250 ha, thành lập 2003; cụm công nghiệp An Lập diện tích 75 ha, thành lập 2024…
Trước khi nhập về TP.HCM, UBND tỉnh Bình Dương (cũ) đã phê duyệt dự án xây dựng cảng sông An Tây với diện tích trên 100 ha, vốn đầu tư trên 2.300 tỉ đồng, có thể tiếp nhận tàu có trọng tải 3.000 tấn, công suất dự kiến lưu thông 7 triệu tấn hàng hóa/năm.
Tượng đài khu di tích lịch sử Tây Nam
ẢNH: ĐỖ TRƯỜNG
Cũng trong năm 2024, UBND tỉnh Bình Dương cũ (nay là TP.HCM) cũng đã phê duyệt kết quả lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án các khu đô thị Tây An Tây (268 ha, vốn đầu tư 21.000 tỉ đồng); khu Bắc An Tây (79 ha; vốn đầu tư 11.128 tỉ đồng); khu Đông An Tây (288 ha, vốn đầu tư 13.564 tỉ đồng) đều do Công TNHH Mặt trời Phú Quốc, thành viên của Tập đoàn Sun Group làm chủ đầu tư.
Lịch sử tên gọi Tam Giác Sắt ở phường Tây Nam
Theo lịch sử Đảng bộ Bến Cát thời kỳ 1930 - 2020, từ giữa năm 1947 tại khu vực tây nam Bến Cát (thời điểm này thuộc tỉnh Thủ Dầu Một) hình thành căn cứ kháng chiến ở 3 làng An Tây, An Điền và Phú An.
Năm 1948, những địa đạo kháng chiến bắt đầu được hình thành cùng với địa đạo Củ Chi (huyện Củ Chi, TP.HCM trước đây), do Mặt trận Việt Minh và dân quân, du kích căn cứ kháng chiến xây dựng trải dài trên các làng An Tây, An Điền, Phú An.
Địa đạo Tam Giác Sắt được gìn giữ cho đến nay
ẢNH: ĐỖ TRƯỜNG
Đến thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, từ những năm 1961, Huyện ủy Bến Cát tiếp tục lấy căn cứ kháng chiến ở 3 làng An Tây, An Điền, Phú An (thời điểm 1961 là 3 xã) và phát động tất cả người dân 3 xã đều tham gia đào địa đạo do huyện đội, cấp ủy và Đảng bộ của 3 xã phân công, chỉ đạo.
Sau hơn 3 tháng, hệ thống địa đạo thuộc 3 xã tây nam Bến Cát đã hình thành nên những trục xương sống trên trục đường chính (nằm cạnh đường ĐT.744 ngày nay) và những trục ngang (hình chân rết, dài từ 150 - 350 m) kéo đến tận các ấp trong xã.
Phòng họp trong địa đạo Tam Giác Sắt được phục dựng
ẢNH: ĐỖ TRƯỜNG
Cùng với 3 xã tây nam Bến Cát và Củ Chi (dọc theo 2 bờ sông Sài Gòn), cấp ủy, chi bộ các xã Thới Hòa, Lai Uyên, Thanh Tuyền, Thanh An… (huyện Bến Cát lúc bấy giờ) cũng huy động dân công, du kích đào địa đạo nối thông với nhau, mỗi đoạn có 1 công sự chiến đấu…, tổng chiều dài gần 100 km.
Bên trong địa đạo được bố trí những hầm làm nơi hội họp; sinh hoạt, có giếng nước, nơi ăn ở; ụ chiến đấu, hầm cứu thương… như 1 làng kháng chiến trong lòng đất.
Phục dựng một đoạn trong địa đạo Tam Giác Sắt
ẢNH: ĐỖ TRƯỜNG
Đến năm 1965, trong "chiến tranh cục bộ", Mỹ và chư hầu huy động 6 trung đoàn bộ binh với 12.000 quân; 200 xe tăng, xe chiến đấu các loại; 113 máy bay, trong đó có cả máy bay chiến lược B52… càn quét, đánh phá, rải hơn 2.700 tấn bom, 126.000 quả đạn pháo xuống căn cứ kháng chiến thuộc 3 xã tây nam, nhưng bị quân ta tiêu diệt, phá hủy làm thất bại mục tiêu tìm diệt căn cứ này.
Từ đó, tên gọi Tam Giác Sắt (tiếng Anh: Iron Triangle) được quân Mỹ sử dụng đặt cho khu căn cứ kháng chiến này.
