AI tác động sâu rộng vào 4 lĩnh vực chính của pháp luật
Ngày 7.10, Báo Pháp Luật TP.HCM phối hợp với Trường đại học Kinh tế - Luật (UEL, Đại học Quốc gia TP.HCM) tổ chức hội thảo quốc gia "AI và pháp luật: Kinh nghiệm quốc tế và một số gợi mở cho Việt Nam".
Theo ông Nguyễn Đức Hiển, Phó tổng biên tập Báo Pháp Luật TP.HCM, đất nước đang bước vào giai đoạn lịch sử của chuyển đổi số quốc gia, được định hướng bởi những quyết sách mang tầm chiến lược. Việt Nam đã ban hành Nghị quyết 57-NQ/TW năm 2024, luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025, cùng các đạo luật quan trọng về bảo vệ dữ liệu cá nhân, an ninh mạng và giao dịch điện tử.
Theo ông Nguyễn Đức Hiển, Phó tổng biên tập Báo Pháp Luật TP.HCM, việc tích hợp AI vào lĩnh vực pháp luật cũng đặt ra nhiều thách thức như bảo mật dữ liệu
ẢNH: THUẬN VĂN
Đặc biệt, luật Trí tuệ nhân tạo (AI) đang được Bộ Khoa học và công nghệ soạn thảo để trình Quốc hội vào cuối năm 2025. Nếu được thông qua, Việt Nam sẽ trở thành một trong số ít quốc gia tiên phong có khung pháp lý toàn diện cho AI, vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa bảo đảm công nghệ phát triển minh bạch, công bằng, lấy con người làm trung tâm.
Trong lĩnh vực pháp luật, AI đã và đang tác động sâu rộng vào 4 lĩnh vực chính. Cụ thể, trong quản lý và chính sách: AI hỗ trợ phân tích dữ liệu, rà soát văn bản, đánh giá xu hướng quản lý nhà nước. Trong tư pháp: AI giúp tra cứu án lệ, hỗ trợ thẩm phán tổng hợp hồ sơ, phân tích chứng cứ, tiết kiệm thời gian và chi phí tố tụng.
Còn trong kinh doanh và dịch vụ pháp lý: AI có thể sàng lọc hợp đồng, phát hiện rủi ro pháp lý tiềm ẩn; hỗ trợ luật sư và doanh nghiệp đưa ra quyết định nhanh chóng, chính xác. Riêng về điều tra hình sự: AI phân tích dữ liệu lớn, nhận diện khuôn mẫu để hỗ trợ cơ quan điều tra phát hiện bằng chứng điện tử.
Bên cạnh cơ hội, việc tích hợp AI vào lĩnh vực pháp luật cũng đặt ra nhiều thách thức như đạo đức và tính minh bạch của thuật toán, bảo mật dữ liệu, trách nhiệm pháp lý khi AI đưa ra quyết định sai lệch...
AI không phụ thuộc vào hạ tầng bên ngoài hay máy chủ nước ngoài
Theo thẩm phán Trần Minh Anh, TAND khu vực 1 - TP.HCM, không giống các mô hình AI thương mại hoặc AI theo ngôn ngữ lớn khác, hệ thống AI đang được tòa này xây dựng có khả năng đáp ứng chuyên sâu các yêu cầu mang tính nghiệp vụ của ngành tòa án.
Theo đó, hệ thống AI này giúp tòa xử lý tức thời khối lượng tài liệu lớn. Với năng lực xử lý vượt trội, AI có thể rà soát, đọc hiểu và đánh giá tất cả các công văn đến, các tài liệu trong hồ sơ vụ án với thời gian ngắn, hạn chế thấp nhất việc bỏ sót thông tin.
Theo thẩm phán Trần Minh Anh, TAND khu vực 1 - TP.HCM, hệ thống AI của tòa án khu vực 1 đảm bảo 100% dữ liệu được "nội bộ hóa", không có nguy cơ rò rỉ ra bên thứ ba
ẢNH: THUẬN VĂN
AI còn tự động đánh bút lục, tóm tắt tài liệu: hỗ trợ thẩm phán, thư ký giảm thiểu thời gian thao tác thủ công, đồng thời tạo sự nhất quán và logic trong việc hệ thống hóa từng hồ sơ vụ việc. Phân tích và tra cứu hồ sơ bằng việc đặt câu hỏi.
AI giúp làm mờ các phần thông tin mật, nhạy cảm: nhằm đảm bảo bí mật, bảo mật, các phần thông tin mật, nhạy cảm sẽ được tự làm mờ tùy vào mức độ theo quy định của pháp luật.
Với mục đích tăng sự linh hoạt, tối đa hóa tiện ích, AI còn có thể tương tác bằng giọng nói, ra lệnh tìm kiếm. Chức năng này nhằm hỗ trợ thẩm phán trong cả những tình huống không thể sử dụng bàn phím, hoặc cần thao tác nhanh, như trong phiên tòa, phiên họp đang diễn ra.
Với kho dữ liệu khổng lồ đã được huấn luyện, AI có thể đưa ra đề xuất căn cứ pháp lý áp dụng cùng hướng giải quyết từ các vụ việc tương tự, giúp việc đưa ra quyết định của thẩm phán được nhanh chóng, toàn diện hơn.
AI giúp vẽ sơ đồ tư duy từ hồ sơ vụ án, giúp thẩm phán, thư ký hình dung trực quan các mối quan hệ giữa các bên, diễn tiến và nút thắt của vụ việc.
"Một trong những điểm vượt trội của hệ thống AI tại TAND khu vực 1 - TP.HCM là việc sử dụng mô hình ngôn ngữ lớn mã nguồn mở, do chính đội ngũ công nghệ của tòa chúng tôi xây dựng và huấn luyện. Điều này giúp AI hiểu đúng, diễn giải chính xác các thuật ngữ và logic pháp lý đặc thù sao cho phù hợp nhất với mô hình pháp lý Việt Nam", thẩm phán Minh Anh chia sẻ.
Cũng theo thẩm phán Minh Anh, toàn bộ hệ thống được triển khai trên máy chủ nội bộ tại tòa, hoàn toàn không phụ thuộc vào hạ tầng bên ngoài hay máy chủ nước ngoài. Khác với các mô hình như ChatGPT hay DeepSeek, vốn yêu cầu người dùng đưa dữ liệu ra máy chủ nước ngoài để phân tích. Do đó, hệ thống AI của tòa án khu vực 1 đảm bảo 100% dữ liệu được "nội bộ hóa", không có nguy cơ rò rỉ ra bên thứ ba.
