Hồ chứa nước Dầu Tiếng nằm ở thượng nguồn sông Sài Gòn thuộc phạm vi 3 tỉnh, thành phố gồm Tây Ninh, Đồng Nai (Bình Phước cũ) và TPHCM (Bình Dương cũ). Đây là công trình quan trọng đặc biệt liên quan đến an ninh quốc gia.
Theo lãnh đạo Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam (đơn vị trực tiếp quản lý hồ Dầu Tiếng), hệ thống công trình được xây dựng từ năm 1981 và đưa vào vận hành khai thác từ năm 1985.
Quy mô công trình hồ chứa cấp đặc biệt, dung tích thiết kế 1,58 tỷ m3 nước, ứng với công trình mực nước dâng bình thường +24,40 m, cao trình mực nước chết +17,00 m, diện tích mặt nước hồ là 270 km2. Đây là hồ nước nhân tạo lớn nhất Đông Nam Á.
Dự án xây dựng hồ Dầu Tiếng có tổng chi phí hơn 110 triệu USD, được triển khai sau khi chính phủ vay vốn từ Ngân hàng Thế giới, trở thành công trình đầu tiên tại Việt Nam được xây dựng bằng USD kể từ khi đất nước thống nhất.
Hồ Dầu Tiếng được giao cho Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam trực thuộc Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường quản lý.
Do được hình thành từ việc chặn dòng thượng nguồn sông Sài Gòn, nên ngoài điều tiết nước xuống sông Sài Gòn, hồ Dầu Tiếng còn có nhiệm vụ tưới tiêu cho vùng sản xuất nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Tây Ninh và TPHCM.
Hệ thống thủy lợi của hồ gồm ba kênh chính là kênh Đông, kênh Tây và kênh Tân Hưng có nhiệm vụ điều phối nước cho hơn 1.550 km các tuyến kênh nhánh tại các địa phương. Ngoài ra, lòng hồ còn được người dân tận dụng để nuôi trồng thủy sản.
Theo số liệu thống kê, cho đến khi công trình đưa vào vận hành, có gần 15 triệu ngày công lao động; đào đắp hơn 11,6 triệu m3 đất, xây lắp gần 54.000 m3 bê tông và đá xây... để xây dựng nên hàng ngàn km kênh và hàng ngàn công trình trên kênh.
Để có được diện tích khổng lồ hồ Dầu Tiếng ngày nay, hàng nghìn hộ dân đã nhường đất nương rẫy của mình và di dời đến nơi ở mới.
Hồ Dầu Tiếng rộng lớn, nằm ở thượng nguồn, nên mỗi khi nghe thông báo xả lũ, người dân sống ven sông Sài Gòn thấp thỏm, lo lắng bị ngập và cơ quan chức năng luôn lên phương án, sẵn sàng ứng phó, hỗ trợ người dân trong trường hợp ngập úng.
Lưu lượng xả lớn trong thời gian dài cũng gây nhiều hệ lụy như ngập úng cục bộ kéo dài cho vùng sản xuất nông nghiệp ven sông Sài Gòn và sông Vàm Cỏ Đông. Mặc dù, trước mỗi lần xả, đơn vị quản lý hồ đã có thông báo khẩn đến các địa phương, đơn vị liên quan và người dân ven sông để chủ động phòng tránh nhưng thiệt hại vẫn khó tránh khỏi, nhất là khi kết hợp mưa.
Trước đó ngày 24/11, Công ty TNHH MTV Khai thác Thủy lợi Miền Nam thông báo điều chỉnh mức xả lũ hồ Dầu Tiếng xả tràn đợt 8, năm 2025. Thời gian xả lũ hồ Dầu Tiếng từ 7h ngày 25/11 đến 7h ngày 2/12 với lưu lượng xả linh hoạt từ 36-200 m3/s. Việc hồ Dầu Tiếng liên tục xả tràn trong thời gian ngắn để đảm bảo an toàn đập nhưng đồng thời cũng làm gia tăng áp lực lên hệ sinh thái khu vực hồ và kinh tế nông nghiệp vùng hạ du.
Theo cơ quan chức năng, với lưu lượng xả tối đa 200m3/s trong điều kiện bình thường không gây ngập úng các xã, phường ven sông Sài Gòn. Tuy nhiên, khi mưa to kết hợp với lưu lượng xả tràn như trên có thể gây ngập cục bộ các vùng trũng thấp ven sông Sài Gòn.
