"SIÊU TRỘM" GẶM NHẤM
Đỉnh núi Ngọc Linh tiếp giáp giữa TP.Đà Nẵng (vùng cao tỉnh Quảng Nam cũ) và tỉnh Quảng Ngãi (Kon Tum cũ), được mệnh danh nóc nhà Đông Dương, vốn dĩ sở hữu một loại dược liệu cực kỳ quý hiếm là sâm Ngọc Linh. Với người dân xã Trà Linh (địa bàn H.Nam Trà My, tỉnh Quảng Nam cũ), cây sâm Ngọc Linh đã trở thành một phần máu thịt, không chỉ là quốc bảo của Việt Nam mà còn là cây trồng duy nhất giúp họ thoát khỏi cái đói, cái nghèo triền miên. Thậm chí, nhiều người trở thành tỉ phú.
Một vườn sâm Ngọc Linh đang mùa ra hạt
ẢNH: NAM THỊNH
Nhiều năm qua, người trồng sâm Ngọc Linh tại xã Trà Linh đã đầu tư hệ thống an ninh nghiêm ngặt để bảo vệ vườn sâm. Tuy nhiên, ngoài kẻ gian, họ còn phải đối mặt với một "siêu trộm" hoàn toàn mới. Người dân gọi chúng là "chuột quý tộc" bởi thức ăn của chúng là sâm Ngọc Linh, loại cây có giá trị lên tới hàng trăm triệu đồng mỗi ký (sản phẩm củ).
Anh Hồ Văn Dang, một người trồng sâm lâu năm ở xã Trà Linh, cho biết chỉ trong thời gian ngắn, chuột vàng hoành hành đã gây thiệt hại nặng nề cho nhiều hộ dân. Trong nhóm 50 hộ trồng sâm của anh, có tới 40 hộ bị "chuột quý tộc" tấn công. Cơn bão số 1 vừa qua đã làm đổ hàng rào và nhà bảo vệ sâm, vô tình tạo điều kiện cho loài chuột này xâm nhập. "Với kẻ trộm cắp, công an còn bắt được, chứ loài chuột này thì bà con chịu thua bởi không cách nào bắt hết được", anh Dang nói.
"Chuột quý tộc" phá hoại âm thầm, triệt để. Từ gốc đến ngọn, chúng ăn những phần có giá trị nhất của cây sâm. Chúng không chỉ ăn củ mà còn ăn cả hạt giống. "Nếu ăn hạt coi như mất mùa, ăn củ thì mất cả cây sâm. Riêng gia đình tôi đã mất gần 600 cây sâm loại từ 1 - 3 tuổi và nhiều cây lớn bị ăn hạt. Tính sơ sơ 20 luống sâm, chuột ăn không sót luống nào, thiệt hại hàng tỉ đồng", anh Dang chua chát kể.
Ở thủ phủ sâm Ngọc Linh này, Hồ Văn Dang được biết đến là một người trẻ tiên phong trồng sâm. Nhận thấy cây sâm mang lại kinh tế cao, có thể giúp thoát nghèo nên anh đã vận động người dân vay mượn để đầu tư trồng sâm Ngọc Linh. "Sâm của gia đình tôi dù bị chuột tàn phá nhưng đó là của tích góp, nhân cây giống nhiều năm nay. Buồn nhất là những hộ phải cầm cố tài sản để lập vườn sâm, giờ bị chuột cắn phá là… chết. Ngày trước mình vận động bà con trồng sâm, nay thấy chuột phá như vậy, tự nhiên nghĩ lại thấy có lỗi quá", anh tâm sự.
Chuột vàng cắn phá sâm Ngọc Linh gây thiệt hại nặng nề
ẢNH: NAM THỊNH
"Chuột quý tộc", một "siêu trộm" mới ở đỉnh Ngọc Linh
ẢNH: NAM THỊNH
CUỘC CHIẾN KHÔNG HỒI KẾT
Chị Hồ Thị Thêm (28 tuổi) vừa trở về từ vườn sâm với chiếc ba lô cũ chứa hơn 30 cây sâm loại 2 - 3 năm đã bị ăn mất phần củ. Tài sản trị giá khoảng 60 triệu đồng giờ chỉ còn lại những chiếc lá, bán được vỏn vẹn 600.000 đồng. Có lẽ đây là chuyến thăm vườn buồn bã nhất của vợ chồng chị. "Chuột ăn sạch. Dù tìm đủ mọi cách ngăn chặn nhưng vẫn không được. Chúng rất khôn, không chỉ ăn hạt mà còn tìm mọi cách ăn củ - phần giá trị nhất của cây sâm. Ăn kiểu này coi như mất sạch", chị Thêm ngậm ngùi.
Sự khôn lỏi và nhanh nhẹn của "chuột quý tộc" khiến mọi biện pháp phòng ngừa của người dân trở nên vô hiệu. Chúng thoắt ẩn thoắt hiện, chỉ xuất hiện khi vắng bóng người. Dù người dân đã dùng đủ cách từ rào chắn, đặt bẫy, giăng lưới đến rải bả sinh học, tất cả đều không hiệu quả. Thậm chí, việc tổ chức bắt chuột hằng đêm cũng không ngăn được chúng, khiến cuộc chiến giữa người và chuột trở nên không có hồi kết. "Loài chuột này rất khôn, cả cánh rừng già đầy thứ để ăn nhưng chúng chỉ chọn ăn sâm Ngọc Linh", anh Dang nói với sự bất lực.
Hạt sâm Ngọc Linh bị chuột cắn phá
ẢNH: NAM THỊNH
Ông Hồ Văn Viêm, cán bộ UBND xã Trà Linh, cũng là một người trồng sâm, không giấu nổi xót xa khi nhìn thấy những vườn sâm tiền tỉ của bà con Xê Đăng bị chuột phá nát. Ông kể, dù người dân đã cố gắng rào tôn, giăng lưới xung quanh nhưng không ăn thua. Chuột có thể đục lỗ, bới đất hoặc thậm chí nhảy từ trên cây xuống để vào vườn. Hộ trồng sâm nào cũng bị chuột tấn công. "Đối với người dân nơi đây, sâm Ngọc Linh không chỉ là kế sinh nhai mà còn là niềm tin và hy vọng. Cả gia tài của họ đặt ở những vườn sâm. Cũng có người vay mượn để mua cây giống trồng với mong muốn thoát nghèo. Nhưng lũ chuột cứ thế ngày đêm âm thầm cắn phá, "nuốt" trọn cả gia tài của người dân", ông Viêm nói.
Chị Hồ Thị Thêm buồn bã khi hàng chục cây sâm Ngọc Linh bị chuột vàng ăn mất phần củ
ẢNH: NAM THỊNH
DO LOÀI CHUỘT THAY ĐỔI TẬP TÍNH ?
Ông Trịnh Minh Hải, Chủ tịch UBND xã Trà Linh, nhìn nhận năm nay thời tiết không thuận lợi khiến nhiều chủ vườn sâm Ngọc Linh mất mùa, cộng thêm sự tấn công của "chuột quý tộc" khiến nhiều hộ trồng sâm thiệt hại nặng nề. Tuy nhiên, việc thống kê thiệt hại gặp nhiều khó khăn vì người dân thường giấu số lượng cây trồng.
"Kẻ gian lẻn vào trộm cắp thì còn có biện pháp để xử lý, chứ riêng chuột thì chịu. Để hạn chế tối đa thiệt hại do "chuột quý tộc" gây ra, địa phương cũng tuyên truyền, vận động người dân áp dụng những biện pháp như rào chắn, giăng lưới, đặt bẫy…", ông Hải nói.
Đặt bẫy vẫn không tiêu diệt được loài chuột chuyên ăn sâm Ngọc Linh
ẢNH: NAM THỊNH
Ông Nguyễn Đức Lực, Chủ tịch Hội sâm Ngọc Linh Quảng Nam, cho hay mấy năm trước không có tình trạng chuột cắn phá sâm Ngọc Linh. Tuy nhiên, năm nay thời tiết mưa gió nhiều và đến sớm, cùng với tháng nhuần đã làm thay đổi tập tính sinh sống của chuột. "Loài chuột vàng vốn sống trên tán cây cao, ăn hoa rừng, nhưng gió nhiều khiến chúng rơi xuống đất và vô tình lén vào "đại náo" các vườn sâm", ông Lực nói.
Ông Lực thừa nhận ngăn chặn chuột phá sâm Ngọc Linh khi được trồng dưới tán rừng tự nhiên là việc không hề dễ dàng. Tuy nhiên, ông cũng cho rằng sâm Ngọc Linh hư hại do chuột tàn phá chỉ là một phần, vì còn nhiều nguyên nhân khác nữa. Hiện nay, hầu hết các hộ trồng sâm chỉ mang tính thô sơ, chưa có hệ thống an ninh hiện đại bảo vệ như ở nước ngoài để đảm bảo an toàn cao hơn...
