Tại Diễn đàn Kinh tế Việt Nam lần 3 năm 2025 diễn ra ngày 28/9, các doanh nghiệp dệt may, da giày đã nêu những khó khăn sau khi Mỹ áp thuế đối ứng. Tuy nhiên, theo các chuyên gia đây cũng là cơ hội để Việt Nam tăng tỷ lệ nội địa hoá.
Doanh nghiệp thiếu hụt nguồn nguyên liệu trong nước
Ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS). (Ảnh: NLĐ).
Ông Trần Như Tùng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Việt Nam (VITAS), Chủ tịch HĐQT Công ty CP Dệt may - Đầu tư - Thương mại Thành Công, cho biết trong 8 tháng năm 2025, xuất khẩu dệt may đạt 30,7 tỷ USD. Từ nay đến cuối năm, nếu duy trì mỗi tháng xuất khẩu tối thiểu 4 tỷ USD, ngành sẽ cán đích mục tiêu 48 tỷ USD.
Tuy vậy, xuất khẩu dệt may đã có dấu hiệu chững lại. Nếu 6 tháng đầu năm còn tăng 10% so với cùng kỳ, thì tính đến hết tháng 8 mức tăng chỉ còn 7%. Nguyên nhân là sau khi Mỹ áp dụng chính sách thuế mới, lượng hàng đã xuất đi nhiều dẫn đến tồn kho cao, khiến nhu cầu mua sắm từ tháng 6 và 7 bắt đầu chậm lại. Quý III và quý IV vì thế cũng có dấu hiệu giảm tốc.
Thách thức lớn hơn đối với ngành dệt may chính là vấn đề tăng cường nguyên liệu trong nước để hưởng ưu đãi thuế. Nhiều Hiệp định như CPTPP hay EVFTA đều có yêu cầu chặt chẽ về nguồn gốc, xuất xứ, nếu tiếp tục nhập nguyên liệu từ Trung Quốc thì khó được hưởng ưu đãi thuế, ông Tùng cho biết.
Ông Nguyễn Văn Khánh, Phó Chủ tịch Hội Da giày TP HCM, cũng cho biết ngành da giày, nhập 70-80% nguyên phụ liệu từ Trung Quốc nên khó đáp ứng được yêu cầu về tỷ lệ nội địa hoá.
"Ngành da giày chúng tôi cũng muốn góp phần tăng trưởng kinh tế nhưng khó khăn về nguyên phụ liệu. Chúng tôi mong muốn được tháo gỡ vấn đề lớn này", ông nhấn mạnh.
Theo ông Khánh, năm ngoái xuất khẩu toàn ngành xuất khẩu 30 tỷ USD, chủ yếu qua EU, xuất khẩu sang Mỹ ít nhưng nếu có nguồn nguyên phụ liệu trong nước tại chỗ sẽ góp phần tăng trưởng của ngành.
"Thuế đối ứng Mỹ cũng là cơ hội, giúp tăng tốc nội địa hóa", ông Khánh khẳng định.
Ông Tùng cho rằng cần có chính sách khuyến khích sản xuất nguyên liệu trong nước. Khi giá nguyên liệu nội địa tiệm cận Trung Quốc, doanh nghiệp sẽ ưu tiên mua trong nước để vừa được hưởng lợi thuế, vừa kích thích ngành công nghiệp hỗ trợ. Tuy nhiên, để thực hiện được cần có sự hỗ trợ từ Chính phủ và cơ quan đàm phán quốc tế.
"Thị trường Mỹ yêu cầu chứng minh xuất xứ rõ ràng, trong khi hàng trung chuyển sẽ chịu thuế tới 40%. Nếu không có nguồn nguyên liệu hay công nghệ, doanh nghiệp Việt sẽ mất lợi thế", ông nói.
Ngoài ra các doanh nghiệp da giày cũng nêu khó khăn về giấy phép thành lập cụm công nghiệp nhỏ để làm đế, da,… , nguyên phụ liệu cho hàng xuất khẩu. Ngành dệt may thì nêu khó khăn về yêu cầu chuyển đổi xanh và chuyển đổi số từ các nước phát triển.
Hiện chỉ khoảng 20 - 25% doanh nghiệp đủ tiềm lực để đầu tư công nghệ xanh, trong khi phần lớn còn khó khăn. Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn này, doanh nghiệp sẽ khó lấy đơn hàng từ châu Âu – thị trường có yêu cầu rất cao. Bên cạnh đó, chuyển đổi số cũng cần được thúc đẩy mạnh để phục vụ truy xuất nguồn gốc nguyên liệu, Chủ tịch VITAS cho biết.
Đồng quan điểm với các doanh nghiệp, Chuyên gia kinh tế Trần Du Lịch, Thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - Tiền tệ Quốc gia, cũng cho rằngchính sách thuế đối ứng của Mỹ đang tạo áp lực để Việt Nam phải đẩy mạnh nội địa hóa ngành dệt may.
Ông nêu ví dụ Trung Quốc có “thủ phủ dệt may” Ninh Ba, nơi hình thành cả chuỗi khép kín từ sợi, nhuộm đến may mặc.
"Việt Nam hoàn toàn có thể làm được điều tương tự, tập trung ở một vùng, chẳng hạn miền Trung, để tạo thành hệ sinh thái sản xuất. Vấn đề là cần có một lực lượng đứng ra tổ chức, điều phối, chứ doanh nghiệp riêng lẻ không thể làm nổi", chuyên gia cho biết.
Việt Nam đang tiếp tục đàm phán với Mỹ
Bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu, Bộ Công Thương. (Ảnh: NLĐ).
Bà Nguyễn Cẩm Trang – Phó Cục trưởng Cục Xuất Nhập khẩu, Bộ Công Thương cũng đánh giá, bài toán quy tắc xuất xứ vẫn là điểm nghẽn lớn.
"Chẳng hạn, trong CPTPP, quy tắc “từ sợi trở đi” đối với dệt may đang tạo khó khăn do Việt Nam chưa chủ động được nguồn nguyên liệu. Chúng tôi kỳ vọng rằng trong các cuộc đàm phán ASEAN - Canada sắp tới, quy tắc xuất xứ sẽ được nới lỏng hơn hoặc có cơ chế cộng gộp, giúp doanh nghiệp tận dụng nguồn nguyên liệu đa dạng để đáp ứng yêu cầu", bà Trang lấy ví dụ.
Riêng với thị trường Mỹ, Bộ Công Thương vẫn đang chủ trì các đàm phán cấp kỹ thuật, đặc biệt liên quan đến vấn đề trung chuyển. Hiện nay, dù có thông tin về mức thuế đối ứng 20% - 40% nhưng phía Mỹ chưa đưa ra bất kỳ định nghĩa hay hướng dẫn nào liên quan đến trung chuyển.
"Đây là vấn đề cần sớm được làm rõ để doanh nghiệp chủ động xây dựng phương án sản xuất, kinh doanh, tránh rơi vào thế bị động", đại diện Bộ Công Thương nói.
Một điểm sáng là Việt Nam đang trở thành điểm đến tin cậy trong xu hướng tái cân bằng chuỗi cung ứng toàn cầu. Dù vậy, để tận dụng tốt cơ hội, cần giải quyết những thách thức lớn về chi phí logistics, hạ tầng và nguồn nhân lực chất lượng cao. Đây là tiền đề then chốt bảo đảm tăng trưởng xuất khẩu bền vững, đồng thời đóng góp vào tăng trưởng kinh tế trong giai đoạn tới, bà Trang cho biết.
