Thêm cơ chế ổn định thị trường vàng

Hơn 1 tháng sau khi Nghị định 232/2025 (sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 24/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng) có hiệu lực - trong đó đáng lưu ý là quy định bãi bỏ cơ chế độc quyền nhà nước trong sản xuất, xuất nhập khẩu vàng miếng - thị trường vàng trong nước vẫn chưa có nhiều chuyển biến. Giá vàng miếng SJC vẫn lên đến trên 150 triệu đồng/lượng, cao hơn giá thế giới 20 triệu đồng.

Có thể nhập tối đa 20 tấn vàng

Trong bối cảnh đó, Ngân hàng (NH) Nhà nước vừa công bố dự thảo Thông tư quy định về trạng thái vàng của các tổ chức tín dụng, thay thế Thông tư 38/2012/TT-NHNN, để lấy ý kiến đóng góp.

Theo dự thảo, NH Nhà nước dự kiến nâng trạng thái vàng cuối ngày của các tổ chức tín dụng được phép sản xuất, xuất nhập khẩu vàng miếng và vàng nguyên liệu lên mức tối đa 5% vốn tự có. 

Với các tổ chức chỉ được phép mua bán vàng miếng, mức trạng thái không được vượt 2% và không tổ chức tín dụng nào được để trạng thái vàng âm.

NH Nhà nước lý giải việc nới giới hạn trạng thái này là để chuẩn bị điều kiện cho các tổ chức tín dụng tham gia sâu hơn chuỗi cung ứng vàng, qua đó bổ sung nguồn cung chính thức cho thị trường.

Đến nay, 8 NH thương mại đã đáp ứng điều kiện về vốn điều lệ theo quy định, gồm: Vietcombank, VietinBank, BIDV, Agribank, Techcombank, MB, VPBank và ACB. Nếu các NH này đồng loạt được cấp phép sản xuất, xuất nhập khẩu vàng miếng và vàng nguyên liệu, lượng vàng cung ứng ra thị trường được đánh giá rất đáng kể. 

Dựa trên số liệu vốn tự có đến cuối tháng 9-2025, cùng giả định giá vàng thế giới khoảng 4.000 USD/ounce và tỉ giá 26.135 đồng/USD, NH Nhà nước tính toán mức 5% vốn tự có của nhóm NH này tương đương 2,56 tỉ USD, tức khoảng 20 tấn vàng.

Khi việc tiếp cận vàng trở nên khó khăn, tâm lý “sợ mất phần” dễ khiến người dân đổ xô đi mua, có thể gây rối loạn thị trường. Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Ban soạn thảo dự thảo thông tư nêu trên cho rằng quy mô trạng thái vàng như vậy "không quá lớn so với năng lực tài chính của các NH đủ điều kiện", đủ để tạo nguồn cung đáng kể cho thị trường trong nước, góp phần thu hẹp chênh lệch giá vàng nội - ngoại và giảm áp lực tâm lý lên nhà đầu tư. Nhờ đó, thị trường vàng sẽ bớt phụ thuộc vào một vài doanh nghiệp và trở nên minh bạch hơn.

Dự thảo cũng bám sát điều 19 Thông tư 34/2025 (hướng dẫn thực hiện Nghị định 24/2012 - được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 232/2025). Theo đó, hằng năm, NH Nhà nước sẽ căn cứ mục tiêu chính sách tiền tệ, cung - cầu vàng, diễn biến thị trường để xây dựng tổng hạn mức xuất nhập khẩu vàng miếng và vàng nguyên liệu. Trên cơ sở hạn mức chung, NH Nhà nước sẽ cấp, điều chỉnh hạn mức cho từng doanh nghiệp và NH thương mại theo quy mô vốn điều lệ, năng lực quản trị rủi ro và yêu cầu ổn định thị trường từng giai đoạn.

Chuyên gia vàng Trần Duy Phương nhìn nhận việc NH Nhà nước mở rộng đối tượng được phép tham gia thị trường và nâng trạng thái vàng lên 5% là bước đi phù hợp, nhất là trong bối cảnh nhu cầu nắm giữ vàng của người dân vẫn rất lớn. Theo ông, lượng vàng bổ sung khoảng 20 tấn "đủ để đáp ứng nhu cầu cơ bản và quan trọng hơn là xoa dịu tâm lý lo ngại khan hiếm vàng".

Khi nguồn cung được duy trì ổn định, giá vàng trong nước sẽ bám sát giá thế giới hơn, giảm cơ hội cho các hoạt động đầu cơ ngắn hạn. "Nhà đầu tư sẽ thấy rằng giá vàng trong nước được kiểm soát, thay vì tâm lý "cứ mua là thắng" như thời gian qua. Khi nguồn cung được bảo đảm và việc nhập khẩu vàng được duy trì ổn định, hoạt động đầu cơ sẽ thu hẹp, dòng vốn có thể chuyển sang chứng khoán hoặc các lĩnh vực sản xuất - kinh doanh" - ông Phương lạc quan.

Giảm tâm lý đổ xô vào vàng

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, TS Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng Tư vấn chính sách của Thủ tướng Chính phủ, cho rằng muốn ổn định thị trường vàng, Việt Nam cần nhìn nhận lại mức độ "vàng hóa" của nền kinh tế và đánh giá chính xác lượng vàng đang tích trữ trong dân.

Ông nhấn mạnh yêu cầu công khai, minh bạch dữ liệu và kiên định việc chấm dứt hoàn toàn các quan hệ vay - mượn bằng vàng để giảm rủi ro hệ thống. Bởi lẽ, việc phụ thuộc quá nhiều vào kim loại quý này đã khiến thị trường vàng nhiều lần rơi vào tình trạng hỗn loạn.

Theo TS Cấn Văn Lực, yếu tố trước hết để thu hẹp khoảng cách giữa giá vàng trong nước và thế giới vẫn là tăng nguồn cung hợp pháp. Khi việc tiếp cận vàng trở nên khó khăn, tâm lý "sợ mất phần" dễ khiến người dân đổ xô mua.

"Cần minh bạch hóa thị trường vàng song song với việc tạo ra các kênh đầu tư hấp dẫn khác để người dân chuyển hướng dòng tiền sang sản xuất - kinh doanh thay vì đầu cơ vàng. Khi Nghị định 232/2025 được triển khai đầy đủ sẽ góp phần tăng cung vàng miếng một cách hợp pháp và minh bạch" - ông Lực nhận định.

Ngoài Nghị định 232/2025, NH Nhà nước cũng đang phối hợp với các bộ, ngành liên quan nghiên cứu việc lập sàn giao dịch vàng quốc gia. Đây được xem là bước đi quan trọng để khắc phục tình trạng thị trường vàng phân mảnh, thiếu minh bạch trong nhiều năm qua.

PGS-TS Ngô Trí Long, chuyên gia kinh tế, nhìn nhận việc thí điểm sàn giao dịch vàng là cần thiết bởi lâu nay, vàng vẫn gây sức ép lên điều hành tỉ giá và lãi suất. Khi Nghị định 232/2025 và Thông tư 34/2025 đã gỡ bỏ cơ chế độc quyền sản xuất vàng miếng, chuyển sang nguyên tắc cấp phép có điều kiện, sẽ mở đường để sàn giao dịch phân phối vàng nguyên liệu nhập khẩu một cách minh bạch đến doanh nghiệp và NH thương mại.

"Đây là điều kiện cần để chấm dứt tình trạng thiếu nguồn cung, chênh lệch giá khó lý giải và làm nền tảng cho cơ chế tham chiếu giá vàng nội - ngoại" - PGS-TS Ngô Trí Long đánh giá.

Để vận hành sàn vàng hiệu quả, TS Cấn Văn Lực cho rằng Việt Nam cần xác định rõ mô hình phù hợp: vận hành độc lập, tích hợp với sở giao dịch hàng hóa hay đặt tại trung tâm tài chính quốc tế ở TP HCM. Cơ chế niêm yết giá, thuế - phí giao dịch, quy trình xuất nhập khẩu và sự phối hợp giữa các bộ, ngành cũng cần được thiết kế chặt chẽ ngay từ đầu.

Lợi ích lớn nhất của sàn giao dịch vàng, theo các chuyên gia, là mọi giao dịch đều được ghi nhận, báo cáo theo thời gian thực, giúp cơ quan quản lý có cơ sở dữ liệu đầy đủ để điều hành thị trường. Khi đó, tình trạng đầu cơ, thao túng hoặc tạo "sóng ảo" sẽ giảm mạnh, thay bằng diễn biến thị trường phản ánh đúng cung - cầu.