Thanh khoản chứng khoán giảm mạnh, dư nợ cho vay ký quỹ mua cổ phiếu vẫn cao

Dư nợ cho vay margin tại các công ty chứng khoán vẫn cao, mặc dù thanh khoản thị trường liên tục giảm sâu - Ảnh: BÔNG MAI

Nhiều công ty chứng khoán đã thông báo đồng loạt tăng lãi suất cho nhà đầu tư vay mua cổ phiếu (vay ký quỹ - margin) lên mức 13-15%/năm.

Điển hình như Công ty Chứng khoán SSI thông báo với khách hàng, từ đầu tháng 11 này chính thức áp dụng lãi suất mới cho dịch vụ giao dịch ký quỹ là 13,5%/năm (biểu 360 ngày), trong khi trước kia ở mức 11,88%/năm.

Ở Chứng khoán Rồng Việt (VDSC), lãi suất vay margin cũng tăng từ 12,41%/năm lên 13,5%/năm. Hay Chứng khoán VPBank cũng đã tăng lãi suất sản phẩm margin thông thường từ 14%/năm lên 15%/năm. 

Không chỉ margin, nhiều công ty như Chứng khoán VPBank, Chứng khoán Sài Gòn - Hà Nội (SHS)... cũng tăng phí ứng trước tiền bán chứng khoán lên trên mức 14%/năm.

Ông Nguyễn Thế Minh - giám đốc phân tích chiến lược Chứng khoán Yuanta Việt Nam - nhận định, trong bối cảnh lãi suất cao, tiền chi phí thấp không còn, việc công ty chứng khoán tăng lãi suất cho vay margin và nhiều dịch vụ khác là xu hướng tất yếu. 

Áp lực tăng lãi không chỉ diễn ra ở các công ty chứng khoán nội mà còn ở cả công ty chứng khoán ngoại vì thường phải vay USD. Hiện nay những công ty nắm trong sẵn lượng vốn tự có cao có thể tự cân chỉnh lãi suất phù hợp, nên sẽ có lợi thế cạnh tranh lớn. 

Thủ tục cho vay margin tại các công ty chứng khoán tương đối đơn giản, tài sản "cầm cố" chính là cổ phiếu của nhà đầu tư đang có trong danh mục, hoạt động giải ngân nhanh chóng, nên được nhiều nhà đầu tư ưu chuộng. 

Vào lúc thị trường chứng khoán "mua đâu thắng đó" như giai đoạn đại dịch COVID-19 bùng phát mạnh, nhờ dùng đòn bẩy tài chính này mà không ít người đã thu được lãi gấp nhiều lần.

Dù vậy trong bối cảnh thị trường chứng khoán không mấy thuận lợi như hiện tại, nhiều nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ đã cẩn trọng hơn khi dùng margin, nhằm bảo toàn tài sản.

Ước tính đến cuối quý 3-2022, dư nợ cho vay margin ở các công ty chứng khoán nằm mức gần 170.000 tỉ đồng. Song thanh khoản của thị trường chứng khoán lại liên tục suy giảm. 

Theo quan điểm của ông Bùi Văn Huy - giám đốc chi nhánh TP.HCM Công ty Chứng khoán DSC - hằng ngày dư nợ margin của nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ tại các công ty chứng khoán đã giảm khoảng 15-20% trong quý 3. 

Nhà đầu tư nào bị bán giải chấp (force sell) cũng đã bị bán hết trong giai đoạn giữa tháng 10. Những ai còn kẹp lại margin thì chắc chắn lỗ nhiều, tâm lý "chim sợ cành cong" thấy rõ, bởi "ai dám dùng thêm margin lúc này mới là lạ". 

Khi tài khoản chứng khoán bị thâm hụt do thua lỗ triền miên, nhà đầu tư cũng không còn nhiều vốn để được công ty chứng khoán dựa vào đó mà cho vay margin.

Do đó, nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ hiện tại có mức đòn bẩy thấp, rủi ro margin với nhóm này cũng ở mức thấp.

"Vậy tại sao margin vẫn tăng? Câu trả lời có lẽ anh em trong nghề đều biết", ông Huy đặt vấn đề. 

Theo đó, kênh cho vay ký quỹ của các công ty chứng khoán hiện đóng vai trò phần nào cân nguồn cho việc siết chặt thị trường trái phiếu và hết hạn mức tín dụng. Cổ đông lớn, chủ doanh nghiệp quá cần tiền đã xoay xở bằng cách đi vay margin các công ty chứng khoán.

"Hiện nguồn vốn của các công ty chứng khoán còn khá nhiều, do đó tạm thời kênh margin của các công ty chứng khoán vẫn đủ cân các thỏa thuận cho cổ đông lớn, chủ doanh nghiệp vay. Xu hướng này có thể tiếp diễn trong quý 4 này", ông Huy cho hay. 

Một số chuyên gia khác cũng đồng tình với cách đặt vấn đề này.

Vấn đề là liệu quá trình này có khiến rủi ro chuyển từ thị trường trái phiếu doanh nghiệp sang kênh margin của công ty chứng khoán không? 

Có khi nào sẽ có làn sóng call margin (công ty chứng khoán yêu cầu nhà đầu tư nạp thêm tiền vào tài khoản để tránh việc bị bán giải chấp do cổ phiếu bị giảm giá sâu) sẽ diễn ra ở cấp độ doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán?

"Câu trả lời của tôi hiện tại, có lẽ là chưa, cứ điểm 1.000 của chỉ số VN-Index sẽ đóng vai trò quan trọng. Chỉ cần nhà đầu tư cá nhân nhỏ lẻ bình tĩnh lại, mọi chuyện sẽ ổn, bởi margin của nhóm này thấp, bị ép bán cổ phiếu, chỉ hoảng quá mà bán thôi. Trong khi đó sự tác động của kênh trái phiếu đến rủi ro hệ thống là ở mức trung bình thấp", ông Huy nói.