Hãng tin CNBC cho hay tỷ phú Elon Musk đã đưa robot hình người trở thành tâm điểm chú ý trong năm nay, coi đây là yếu tố then chốt trong định giá của Tesla mà theo ông có thể đạt tới hàng chục nghìn tỷ USD. Tuy nhiên, đến nay Tesla vẫn chưa bán ra robot hình người chủ lực của mình là Optimus.
Thay vào đó, nhiều khả năng một loạt công ty Trung Quốc sẽ vượt lên trước Tesla và bắt đầu tăng tốc sản xuất robot từ năm 2026, trong bối cảnh Bắc Kinh đặt công nghệ này vào trung tâm các kế hoạch chiến lược.
“Hiện Trung Quốc đang dẫn trước Mỹ trong giai đoạn thương mại hóa sớm robot hình người,” Andreas Brauchle, đối tác tại công ty tư vấn Horváth, chia sẻ với CNBC qua email. “Dù về dài hạn, cả hai quốc gia được kỳ vọng sẽ xây dựng những thị trường có quy mô tương đương, nhưng Trung Quốc đang mở rộng nhanh hơn trong giai đoạn khởi đầu này.”
Robot hình người được thiết kế với hình dáng và khả năng di chuyển giống con người. Năng lực của chúng được vận hành bởi các thuật toán trí tuệ nhân tạo, kết hợp với phần cứng phức tạp như chip bán dẫn. Những người ủng hộ cho rằng robot hình người có thể được ứng dụng trong nhiều môi trường khác nhau, từ nhà máy, lĩnh vực dịch vụ-khách sạn cho tới cả trong gia đình.
Đưa robot thành ưu tiên chiến lược
Trong vài năm trở lại đây, Trung Quốc đã coi robot là trọng tâm trong chiến lược công nghệ, công bố các kế hoạch xây dựng chuỗi cung ứng và sản xuất hàng loạt những cỗ máy này.
Các nhà lãnh đạo cấp cao Trung Quốc đã họp vào tháng 10 và công bố các đề xuất cho “Kế hoạch 5 năm lần thứ 15”, văn kiện nêu ra những lĩnh vực trọng tâm của Bắc Kinh trong những năm tới.
Trong văn bản này có đề cập tới “trí tuệ nhân tạo hiện thân” (embodied AI), thuật ngữ chỉ các phần cứng được vận hành bởi AI như robot hay xe tự lái.
Đối với Trung Quốc, robot hình người vừa là cơ hội để giải quyết các thách thức về lao động trong nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, vừa giúp thúc đẩy tham vọng dẫn đầu công nghệ toàn cầu.
“Việc Trung Quốc đẩy mạnh phát triển robot hình người xuất phát từ sự kết hợp của áp lực nhân khẩu học, nhu cầu tạo ra động lực tăng trưởng kinh tế mới, và củng cố vai trò trong cạnh tranh toàn cầu,” Karel Eloot, đối tác cấp cao tại McKinsey & Company, nói với CNBC.
Tỷ lệ sinh của Trung Quốc đang suy giảm và dân số ngày càng già hóa, dẫn tới lực lượng lao động thu hẹp và chi phí nhân công tăng cao. Robot được xem là một giải pháp cho bài toán này.
Song song đó, Trung Quốc đang trong cuộc đua công nghệ kéo dài với Mỹ trên nhiều lĩnh vực. Robot vốn được coi là ứng dụng AI trong thế giới thực, có thể trở thành một mặt trận cạnh tranh mới vào năm 2026.
Tờ Politico cho biết trong tháng này rằng Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick đã gặp gỡ các CEO trong ngành robot để xây dựng kế hoạch thúc đẩy lĩnh vực này. Washington cũng đang cân nhắc ban hành một sắc lệnh hành pháp về robot vào năm tới, theo Politico dẫn nguồn tin am hiểu vấn đề.
Những công ty robot chủ chốt của Trung Quốc
“Trung Quốc có thể trở thành thị trường quan trọng nhất đối với robot hình người,” RBC Capital Markets nhận định trong một báo cáo tháng này. Các nhà phân tích của ngân hàng dự báo tổng quy mô thị trường tiềm năng toàn cầu của robot hình người có thể đạt 9.000 tỷ USD vào năm 2050, trong đó Trung Quốc chiếm hơn 60%.
Các công ty robot Trung Quốc đang nỗ lực tiến nhanh tới sản xuất hàng loạt.
Unitree, doanh nghiệp đang chuẩn bị cho đợt IPO có thể được định giá khoảng 7 tỷ USD, là một trong những cái tên được chú ý nhất. Công ty sở hữu nhiều mẫu robot, trong đó có robot hình người. Năm nay, Unitree ra mắt mẫu H2 mới nhất, trình diễn khả năng nhảy múa.
UBTech Robotics là một doanh nghiệp lớn khác của Trung Quốc. Công ty sản xuất robot hình người cho môi trường công nghiệp như nhà máy, cũng như cho các ứng dụng thương mại như hướng dẫn viên du lịch. Mẫu công nghiệp chủ lực Walker S2 của UBTech có khả năng tự thay pin để hoạt động liên tục 24 giờ mỗi ngày.
UBTech niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán Hong Kong và trong tháng này đã thực hiện phát hành cổ phiếu để huy động khoảng 400 triệu USD phục vụ mở rộng. Theo South China Morning Post hồi tháng 11, UBTech dự kiến bàn giao 500 robot công nghiệp trong năm nay, nâng sản lượng robot hình người lên 5.000 chiếc vào năm 2026 và 10.000 chiếc vào năm 2027.
AgiBot cũng cho biết trong tháng này rằng robot hình người thứ 5.000 của họ đã rời dây chuyền sản xuất.
Nhà sản xuất xe điện Trung Quốc Xpeng hồi tháng trước cũng ra mắt robot hình người thế hệ thứ hai mang tên Iron và dự kiến bắt đầu sản xuất hàng loạt vào năm tới.
Tổng cộng hiện có hơn 150 công ty robot hình người tại Trung Quốc, nhưng các doanh nghiệp trên nằm trong nhóm lớn nhất.
Lợi thế của Trung Quốc so với Mỹ
Theo các nhà phân tích, năng lực sản xuất vượt trội và kinh nghiệm mở rộng quy mô ở các lĩnh vực khác như xe điện có thể mang lại cho Trung Quốc lợi thế trong ngành robot.
“Độ sâu của chuỗi cung ứng Trung Quốc cho phép các công ty phát triển và sản xuất robot với chi phí thấp hơn đáng kể so với nhiều khu vực khác,” Ethan Qi, Phó giám đốc nghiên cứu tại Counterpoint Research, nói với CNBC.
Thực tế, UBTech kỳ vọng chi phí sản xuất sẽ giảm 20-30% mỗi năm.
Bên cạnh đó, nhiều chính quyền địa phương tại Trung Quốc đang triển khai các chương trình trợ cấp dành cho doanh nghiệp trong lĩnh vực robot.
Trong khi đó, Mỹ lại có “lợi thế về AI, khả năng tự chủ và phát triển thuật toán tiên tiến,” theo ông Brauchle của Horváth.
Theo chuyên gia Eloot của McKinsey, các doanh nghiệp Mỹ đang “đặt cược vào tích hợp theo chiều dọc”, tức sở hữu và kiểm soát nhiều hơn các khâu trong chuỗi cung ứng. Điều này bao gồm các linh kiện như bộ truyền động (actuator) giúp robot chuyển động, cũng như phần mềm AI tích hợp trong sản phẩm cuối cùng.
“Niềm tin là việc kiểm soát chặt chẽ toàn bộ hệ thống sẽ mang lại hiệu suất vượt trội, độ an toàn cao hơn và quyền sở hữu trí tuệ vững chắc,” ông Eloot nói.
Tuy nhiên, dù thị trường robot hình người của Trung Quốc ban đầu sẽ lớn hơn Mỹ, nhưng điều đó sẽ không kéo dài mãi.
“Về dài hạn, cả hai quốc gia được kỳ vọng sẽ hội tụ về những thị trường có quy mô tương tự, với mức độ phổ cập đại trà chỉ xuất hiện sau năm 2040, chủ yếu nhờ nhu cầu lớn từ các hộ gia đình,” ông Brauchle cho biết.
Những nút thắt
Ngành robot Trung Quốc cũng đối mặt không ít thách thức. Một trong những nút thắt là khả năng tiếp cận hạn chế đối với một số loại chip cần thiết cho robot.
“Tôi cho rằng mức độ phụ thuộc vào chip của Mỹ, chẳng hạn chip Nvidia, là rất lớn,” Jacqueline Du, Trưởng bộ phận nghiên cứu công nghệ công nghiệp Trung Quốc tại Goldman Sachs, nói với chương trình “The China Connection” của CNBC hồi tháng trước.
Charlie Dai, nhà phân tích chính tại Forrester, cũng chỉ ra nhiều rào cản khác, như hạn chế của AI trong các điều kiện vận hành khó lường đối với robot hình người, cũng như các rào cản pháp lý.
“Tổng hợp lại, những thách thức này làm chậm quá trình thương mại hóa trong hai năm tới và đòi hỏi sự phối hợp về đổi mới, an ninh và khung chính sách,” Dai nói với CNBC.
Ngoài ra còn có khó khăn công nghệ trong việc tái tạo các chuyển động của con người, đặc biệt là tay và ngón tay, một nhiệm vụ cực kỳ phức tạp, đòi hỏi khả năng mô phỏng các chức năng sinh học.
“Phần lớn các bàn tay robot hiện nay còn kém xa về số bậc tự do hiệu quả, khiến phạm vi hoạt động bị hạn chế nghiêm trọng,” ông Eloot của McKinsey nhận xét.
Cuối cùng, có lẽ thách thức lớn nhất là kéo giảm chi phí của những cỗ máy phức tạp này. Eloot cho biết chi phí của các mẫu robot hình người tiên tiến hiện nay dao động từ 150.000 đến 500.000 USD mỗi đơn vị. Mức này cần giảm xuống khoảng 20.000-50.000 USD để “có thể cạnh tranh với lao động con người”.
Lo ngại bong bóng
Dù robot là ưu tiên chiến lược của Trung Quốc, điều đó không ngăn các cơ quan quản lý cảnh báo về nguy cơ thị trường bị thổi phồng.
Tháng 11, Ủy ban Cải cách và Phát triển Quốc gia (NDRC), cơ quan hoạch định kinh tế hàng đầu Trung Quốc, cảnh báo rủi ro hình thành bong bóng trong thị trường robot hình người. NDRC cho biết hiện có hơn 150 công ty robot hình người tại Trung Quốc, con số này vẫn đang tăng, và nhiều doanh nghiệp tung ra các sản phẩm khá tương đồng.
Trong quá khứ, những lĩnh vực được Bắc Kinh coi là chiến lược, như xe điện, từng trải qua các chu kỳ bùng nổ rồi suy thoái.
“Nhiều người cho rằng robot hình người sẽ sớm vượt con người về mức độ linh hoạt, tốc độ và khả năng tự chủ. Các nhà sản xuất củng cố nhận thức này bằng những video trình diễn trau chuốt và các màn trình diễn tại hội chợ, vốn thể hiện những năng lực chưa thể tái tạo trong môi trường công nghiệp thực tế,” ông Brauchle của Horváth nói.
“Khoảng cách giữa nhận thức và thực tế này làm gia tăng nguy cơ bong bóng đầu tư. Một đợt điều chỉnh của thị trường có thể làm chậm đà đổi mới và thương mại hóa,” ông Dai của Forrester đồng quan điểm.
*Nguồn: CNBC
