Những tuần cuối năm 2022, khi Trung Quốc bắt đầu nới lỏng các biện pháp kiểm soát đại dịch kéo dài ba năm, cũng là thời điểm Jack Ma đối mặt với thách thức lớn.
Đế chế Alibaba do ông sáng lập chịu áp lực từ các cơ quan quản lý, cạnh tranh gay gắt trong lĩnh vực TMĐT và điện toán đám mây, trong khi giá cổ phiếu giảm tới 80% so với mức đỉnh.
Sự ra mắt của ChatGPT vào tháng 11 cùng năm càng khiến Ma nhận ra Alibaba đã tụt lại phía sau trong cuộc đua công nghệ. Tuy nhiên, chính trong giai đoạn đầy khó khăn này, ông đã đặt nền móng cho sự tái sinh của Alibaba bằng cách tập trung vào trí tuệ nhân tạo (AI).
Quyết định này phản ánh tầm nhìn chiến lược và ảnh hưởng sâu rộng của Jack Ma. Dù rút khỏi các vai trò chính thức tại Alibaba từ năm 2019, ông vẫn giữ vai trò cố vấn quan trọng, định hướng công ty thông qua mối quan hệ chặt chẽ với đội ngũ lãnh đạo cấp cao.
Nhận thấy AI có thể thay đổi cục diện, Ma đã âm thầm thúc đẩy Alibaba trở thành một trong những công ty tiên phong về AI tại Trung Quốc.
Trong hai năm qua, tầm nhìn của ông đã giúp Alibaba hồi sinh mạnh mẽ, với giá cổ phiếu tăng 66% kể từ tháng 1, mang lại niềm tin lớn cho các nhà đầu tư.
Ma cũng dần lấy lại hào quang, minh chứng rõ nhất là việc ông được mời tham dự hội nghị chuyên đề do Tổng Bí thư, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình chủ trì vào tháng 2, ngồi hàng ghế đầu cùng các lãnh đạo doanh nghiệp hàng đầu. Sự kiện này càng khẳng định vai trò của ông như kiến trúc sư cho sự hồi sinh của Alibaba.
Tầm nhìn chiến lược trong cơn khủng hoảng
Tháng 11/2020, khi Ant Group chuẩn bị thực hiện thương vụ IPO lịch sử, Alibaba bất ngờ vấp ngã vì phát ngôn chỉ trích hệ thống ngân hàng trong nước của Jack Ma.
Các cơ quan chức năng lập tức chặn thương vụ IPO, khiến Ma biến mất khỏi công chúng và cổ phiếu Alibaba lao dốc do nhà đầu tư lo ngại về tương lai của công ty.
Những năm tiếp theo mang đến vô số thách thức. Ant Group đối mặt với các cuộc điều tra kéo dài và khoản phạt nặng, trong khi mảng TMĐT cốt lõi của Alibaba dần mất thị phần vào tay đối thủ.
Người tiêu dùng trung lưu, từng trung thành với Taobao và Tmall, bắt đầu chuyển sang nền tảng giá rẻ của PDD Holdings do xu hướng thắt chặt chi tiêu, trong khi ByteDance thu hút khách hàng trẻ bằng video ngắn và livestream hấp dẫn.
Lợi nhuận Alibaba giảm xuống chỉ còn 10 tỷ USD vào năm 2023, chưa bằng một nửa so với hai năm trước đó.
Suốt thời gian này, Ma vẫn tránh xuất hiện trước công chúng. Tuy nhiên, theo Financial Times, ông duy trì liên lạc với các lãnh đạo cấp cao và đóng vai trò quan trọng trong các quyết định chiến lược.
Để xóa tan những đồn đoán về mình, ông lập tức bay từ Tokyo về Hàng Châu vào tháng 3/2023.
Nhận thấy Alibaba cần một sự thay đổi mạnh mẽ, Ma quyết định đưa Joe Tsai, đồng sáng lập và người bạn thân tín nhất của ông, lên làm chủ tịch để ổn định tình hình.
Theo nguồn tin của Financial Times, ban đầu Tsai do dự vì đã gần một thập kỷ không trực tiếp điều hành, nhưng Ma đã thuyết phục ông đảm nhận vai trò này.
Tsai được giao nhiệm vụ tái cơ cấu công ty, bán bớt tài sản không cốt lõi và khôi phục niềm tin của nhà đầu tư, một bước đi quan trọng đặt nền móng cho sự chuyển mình tiếp theo của Alibaba.
“Quả ngọt” chỉ sau hai năm
Sau khi kế hoạch tái cấu trúc năm 2023 thất bại - do nhà đầu tư không mặn mà với đề xuất chia Alibaba thành sáu đơn vị độc lập - Jack Ma và Joe Tsai nhận ra công ty cần một chiến lược táo bạo hơn: định vị lại Alibaba như một doanh nghiệp AI.
Đây là một bước đi đầy rủi ro, đòi hỏi sự dẫn dắt từ những lãnh đạo mới. Vì thế, Eddie Wu, một thành viên kỳ cựu trong đội ngũ sáng lập với nền tảng công nghệ vững chắc, được bổ nhiệm làm CEO thay thế Daniel Zhang vào tháng 9/2023.
Đồng thời, với sự hậu thuẫn của Ma, Wu tiếp quản mảng điện toán đám mây - trụ cột quan trọng trong chiến lược AI của Alibaba.
Sau khi nắm quyền, Wu tập trung hóa quyền ra quyết định, cắt giảm các mảng bán lẻ kém hiệu quả để dồn nguồn lực vào AI. Trong 15 tháng qua, Alibaba đã chi 81 tỷ NDT (11 tỷ USD) cho chi tiêu vốn, tăng vọt so với 34 tỷ NDT trong giai đoạn trước đó.
Công ty đẩy mạnh đầu tư vào các startup AI như Moonshot, MiniMax và Zhipu, đồng thời mở rộng đội ngũ phát triển mô hình ngôn ngữ lớn Qwen lên khoảng 100 người - một trong những nhóm AI lớn nhất Trung Quốc.
Việc mã nguồn mở Qwen giúp Alibaba thu hút sự chú ý của cộng đồng phát triển, đẩy nhanh tốc độ đổi mới và mở rộng ảnh hưởng trong lĩnh vực AI.
Thành quả đến nhanh chóng. Apple quyết định sử dụng Qwen để vận hành các chức năng AI trên iPhone bán tại Trung Quốc từ cuối năm nay - một sự công nhận quan trọng đối với nỗ lực chuyển mình của Alibaba.
Đồng thời, Eddie Wu công bố kế hoạch đầu tư 380 tỷ NDT trong ba năm tới để phát triển hạ tầng AI, với 39 tỷ NDT dành riêng cho chip AI ngay trong năm nay.
Nhờ tầm nhìn chiến lược của Jack Ma, Alibaba không chỉ hồi phục mà còn đặt tham vọng đạt được trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI). Dù phải đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ Tencent, ByteDance và các startup như DeepSeek, cùng với những thách thức địa chính trị giữa Mỹ và Trung Quốc, Alibaba dưới sự dẫn dắt của Ma đang dần lấy lại niềm tin từ thị trường.
“Mọi khó khăn vẫn chưa qua đi, nhưng chúng tôi đã tìm lại được niềm tin và sự tự tin - yếu tố từng giúp Alibaba vượt qua những khủng hoảng trong quá khứ,” một nhân viên kỳ cựu của Alibaba chia sẻ.
Chính tầm nhìn và sự kiên định của Jack Ma đã đưa công ty từ bờ vực trở lại vị thế dẫn đầu, sẵn sàng định hình tương lai AI của Trung Quốc.
(Theo Financial Times, SCMP)
