Nếu bạn để ý, từ quán cà phê nhỏ ven đường đến các siêu thị lớn, ở đâu cũng thấy những ô vuông đen trắng lằng nhằng đặt ngay cạnh quầy thanh toán. Nhìn thì "vô tri, rối mắt" nhưng chỉ cần đưa điện thoại lên quét, tiền trong tài khoản đã lập tức “chuyển nhà” sang ví người bán. Vậy rốt cuộc, điều gì ẩn bên trong những ô vuông này?
QR Code là gì?
QR Code (Quick Response Code) là dạng mã vạch hai chiều (2D barcode) ra đời năm 1994 bởi Denso Wave – công ty thuộc Tập đoàn Toyota (Nhật Bản).
Khác với mã vạch 1 chiều truyền thống chỉ mã hóa theo chiều ngang, QR Code lưu trữ dữ liệu ở cả hai chiều ngang và dọc, giúp chứa được lượng thông tin lớn hơn và quét nhanh từ nhiều góc độ. Cấu trúc của QR Code gồm phần dữ liệu chính, các điểm định vị ở ba góc và khoảng trống xung quanh để thiết bị nhận diện. Đặc biệt, công nghệ dự phòng dữ liệu cho phép thiết bị đọc chính xác ngay cả khi mã bị che mất tới 30%.
Khi người dùng quét mã để chuyển tiền, ứng dụng ngân hàng sẽ giải mã thông tin bên trong — có thể là số tài khoản, tên người nhận, số tiền hoặc mã định danh ngân hàng. Toàn bộ dữ liệu được gửi qua hệ thống thanh toán, xác thực và hoàn tất giao dịch chỉ trong vài giây.
Một câu hỏi thường gặp là: Tạo nhiều mã QR Code như vậy, liệu có bị trùng lặp không? Trên thực tế, xác suất này gần như bằng 0. Một mã QR có thể lưu trữ tới hơn 7.000 ký tự số hoặc hơn 4.000 ký tự chữ, tạo ra hàng tỷ tỷ khả năng tổ hợp. Thêm vào đó, hệ thống ngân hàng hoặc ví điện tử luôn gắn mã với thông tin duy nhất của từng người hoặc từng giao dịch, nên mỗi mã sinh ra đều khác biệt hoàn toàn.
Sự phổ biến của QR Code tại Việt Nam bắt nguồn từ chính ưu thế “dễ dùng – rẻ – nhanh”. Người bán chỉ cần in một tấm mã, người mua chỉ cần chiếc điện thoại thông minh là đã có thể hoàn tất giao dịch, không cần tới máy POS, không lo tiền giả và tiết kiệm chi phí in ấn.
Từ những quán bún riêu ở chợ Đồng Xuân đến các hãng xe công nghệ, từ cửa hàng tiện lợi đến rạp chiếu phim, việc quét mã để thanh toán diễn ra chỉ trong vài giây. Đặc biệt, trong thời kỳ dịch COVID-19, khi hạn chế tiếp xúc trở thành ưu tiên hàng đầu, QR Code đã nhanh chóng bước từ “giải pháp tạm thời” thành thói quen thanh toán quen thuộc của hàng triệu người Việt, và thói quen ấy vẫn tiếp tục sau dịch.
Không chỉ là công cụ thanh toán, QR Code còn là cầu nối số hóa trong đời sống. Từ việc truy xuất nguồn gốc thực phẩm, đặt lịch khám bệnh, đến check-in sự kiện, những ô vuông này đang mở ra một thế giới tiện lợi hơn. Với sự phát triển của công nghệ, QR Code có thể tích hợp thêm trí tuệ nhân tạo hoặc blockchain để tăng cường bảo mật và ứng dụng rộng rãi hơn.
Tiện lợi nhưng không phải không có rủi ro
Song song với lợi ích, QR Code cũng trở thành công cụ để kẻ gian trục lợi. Lực lượng chức năng từng ghi nhận nhiều thủ đoạn như dán đè mã QR giả lên mã thật tại cửa hàng, bãi gửi xe hoặc trạm thu phí. Khi khách quét, tiền lập tức chuyển vào tài khoản của đối tượng lừa đảo. Một số mã khác chứa liên kết tới website giả mạo, đánh cắp thông tin cá nhân hoặc dữ liệu ngân hàng.
Để phòng tránh, người dùng cần kiểm tra kỹ thông tin người nhận trước khi xác nhận thanh toán. Khi mã dẫn tới trang web, hãy quan sát cẩn thận đường link và tuyệt đối không nhập dữ liệu nhạy cảm nếu chưa chắc chắn độ an toàn. Với doanh nghiệp và hộ kinh doanh, việc bảo vệ mã QR, kiểm tra định kỳ và thay đổi mã khi cần thiết là biện pháp quan trọng để ngăn chặn rủi ro.
