Vợ chồng tôi có thế chấp căn nhà trị giá 6 tỉ đồng cho ngân hàng để vay 4 tỉ đồng và mới chỉ trả được 1 tỉ đồng. Không may chồng tôi mất do tai nạn giao thông. Lúc này, có 3 người lại đến nhà đưa ra giấy tờ cho vay nợ và chuyển khoản, đòi tôi phải trả nợ thay chồng là 1,2 tỉ đồng. Nhưng tôi không hề biết và liên quan đến khoản vay nợ riêng này. Nếu tôi không trả, họ nói sẽ thuê xã hội đen đến đòi và đến nhà lấy đồ đạc để cấn trừ nợ.
Dù 2 con của tôi đã trên 18 tuổi, nhưng tôi vẫn còn nuôi chúng ăn học và còn chăm sóc cha mẹ chồng đã già yếu. Tôi cũng không còn tài sản nào lớn khác nữa để thay chồng trả nợ.
Vậy theo quy định, khi chồng mất, tôi có phải thay chồng trả nợ không? Giả sử căn nhà đang thế chấp, sau này tôi trả được hết nợ để lấy nhà ra thì chia thừa kế thế nào? Tôi có phải dùng căn nhà này để trả nợ thay cho chồng?
Tôi phải làm gì để không bị những chủ nợ của chồng đến gây rối hoặc lấy đồ đạc trong nhà cấn trừ? Nếu họ làm vậy thì có vi phạm pháp luật không?
Bạn đọc Vũ Đang
Luật sư tư vấn
Luật sư Đặng Thị Thúy Huyền (Giám đốc Công ty luật TNHH HPL và cộng sự)
ẢNH: NVCC
Luật sư Đặng Thị Thúy Huyền (Giám đốc Công ty luật TNHH HPL và cộng sự) tư vấn, theo khoản 1 điều 615 bộ luật Dân sự 2015 quy định:
Những người hưởng thừa kế có trách nhiệm thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản do người chết để lại, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Trường hợp di sản chưa được chia, thì nghĩa vụ tài sản do người chết để lại được người quản lý di sản thực hiện theo thỏa thuận của những người thừa kế trong phạm vi di sản do người chết để lại.
Trường hợp di sản đã được chia thì mỗi người thừa kế thực hiện nghĩa vụ tài sản do người chết để lại tương ứng nhưng không vượt quá phần tài sản mà mình đã nhận, trừ trường hợp có thỏa thuận khác.
Như vậy, căn cứ theo quy định trên, kể từ thời điểm chồng bạn mất, bạn và các đồng thừa kế hàng thứ nhất phải thực hiện nghĩa vụ tài sản do chồng để lại (bao gồm cả khoản nợ mà chồng đã vay), nhưng không được vượt quá phần tài sản mà các đồng thừa kế đã nhận. Nếu bạn không nhận được khoản thừa kế nào từ chồng, thì bạn cũng không có nghĩa vụ thanh toán khoản nợ riêng của chồng là 1,2 tỉ đồng.
Căn nhà đang thế chấp là tài sản chung của 2 vợ chồng. Hiện vợ chồng bạn đã trả nợ cho ngân hàng được 1 tỉ đồng, còn nợ 3 tỉ đồng. Một nửa giá trị căn nhà thuộc quyền sở hữu của bạn, một nửa còn lại là phần di sản của chồng bạn. Đồng thời, khoản vay ngân hàng 4 tỉ đồng cũng là nghĩa vụ chung của cả 2 vợ chồng nên về nguyên tắc chồng bạn phải chịu trách nhiệm một nửa, tức 2 tỉ đồng trong khoản vay này.
Nếu sau khi bạn trả nợ cho ngân hàng đủ 4 tỉ đồng, khi nhận lại giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, bạn cần định giá lại căn nhà, từ đó xác định phần di sản của chồng. Sau đó, chia đôi giá trị tài sản, một nửa giá trị sẽ là di sản của chồng bạn để lại được thanh toán theo thứ tự ưu tiên theo điều 658 bộ luật Dân sự.
Vì bạn đã gánh toàn bộ khoản nợ 3 tỉ đồng và lãi suất còn lại tại ngân hàng để giải chấp ngân hàng, nên bạn được khấu trừ lại 1,5 tỉ đồng (và 1/2 lãi suất) từ phần di sản của chồng để lại.
Sau khi đã trừ khoản 1,5 tỉ đồng này (giả sử lãi suất là con số nhỏ không đáng kể), số tiền còn lại của chồng sẽ dùng để thanh toán nợ riêng 1,2 tỉ đồng. Số nợ riêng này cần phải có tài liệu, chứng từ và lịch sử thanh toán cụ thể. Trường hợp những chủ nợ không thể cung cấp tài liệu hợp lệ cũng như không thống nhất được tiếng nói chung, bạn cần yêu cầu tòa án giải quyết.
Nếu sau khi trả hết nợ riêng, phần còn lại của chồng bạn sẽ được chia thừa kế theo pháp luật cho hàng thừa kế thứ nhất gồm: bố mẹ chồng, bạn và 2 con. Cách xác định này vừa đảm bảo quyền lợi chính đáng của bạn, vừa tuân thủ quy định về nghĩa vụ tài sản và phân chia di sản trong bộ luật Dân sự 2015.
Giả sử, các chủ nợ cung cấp được tài liệu, chứng từ chứng minh chồng bạn có nợ riêng 1,2 tỉ đồng, thì sau khi khấu trừ nghĩa vụ trả nợ tại ngân hàng và các chủ nợ, phần di sản còn lại của chồng (nếu còn) được chia cho các đồng thừa kế hàng thứ nhất.
Cụ thể, căn nhà là tài sản chung trị giá 6 tỉ đồng, nên bạn và chồng mỗi người được 3 tỉ đồng.
Nợ ngân hàng còn lại 3 tỉ đồng, bạn đã trả thay phần chồng, bạn được khấu trừ 1/2 trên phần trả thay (tương đương 1,5 tỉ đồng). Di sản còn lại của chồng là 3 tỉ đồng - 1,5 tỉ đồng = 1,5 tỉ đồng. Số tiền 1,5 tỉ đồng của chồng sẽ trả nợ cho các chủ nợ 1,2 tỉ đồng, còn lại 300 triệu đồng.
Số tiền 300 triệu đồng là phần của chồng bạn tiếp tục được chia cho hàng thừa kế thứ nhất gồm có: cha mẹ chồng, vợ, 2 con chung. Như vậy, mỗi người được thừa kế 60 triệu đồng.
Riêng bạn là vợ được sở hữu một nửa giá trị căn nhà là 3 tỉ đồng, được hoàn trả 1,5 tỉ đồng trả nợ thay chồng tại ngân hàng và 60 triệu đồng hưởng thừa kế. Tổng cộng bạn được hưởng 4,5 tỉ 60 triệu đồng.
Để tránh việc các chủ nợ của chồng đến gây rối hoặc tự ý lấy tài sản trong nhà để cấn trừ nợ, bạn cần yêu cầu họ khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền yêu cầu thực nghĩa vụ do người chết để lại theo khoản 1 điều 615 bộ luật Dân sự.
Nếu các chủ nợ tự ý xâm nhập nhà, lấy đồ đạc hoặc thuê người đe dọa, hành vi đó có thể cấu thành tội cưỡng đoạt tài sản, tội xâm phạm chỗ ở của người khác, tội hủy hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản, hoặc gây rối trật tự công cộng theo bộ luật Hình sự.
Trường hợp họ có hành vi đe dọa, cưỡng ép bạn nên chủ động thông báo cho chính quyền địa phương, hoặc công an để nhận được sự hỗ trợ. Để có bằng chứng, bạn nên ghi âm, ghi hình, mời người làm chứng…
