Sầu riêng tăng trưởng quá nóng, Bộ trưởng nói về "tín hiệu cảnh báo"

Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng UBND tỉnh Đắk Lắk chiều 24/5 tổ chức Hội nghị “Phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững” nhằm tổng kết tình hình sản xuất, xuất khẩu, đánh giá những thuận lợi, khó khăn và bàn các giải pháp tháo gỡ để thúc đẩy phát triển ngành hàng sầu riêng bền vững, ổn định và hiệu quả. 

Tăng trưởng 'nóng' cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro

Phát biểu tại hội nghị, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cho biết, trong chưa đầy một thập kỷ, ngành hàng sầu riêng của Việt Nam đã tăng trưởng vượt bậc cả về quy mô diện tích và sản lượng, từ 32.000ha năm 2015 tăng lên gần 180.000ha vào năm 2024, tức gấp gần 6 lần.

Sản lượng vượt ngưỡng 1,5 triệu tấn vào năm 2024, đưa sầu riêng trở thành một trong những ngành hàng trái cây phát triển nhanh nhất cả nước. 

Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cho rằng, bên cạnh những ưu điểm đã đạt được, ngành sầu riêng đang đối mặt nhiều khó khăn, thách thức.

Cụ thể, sự phát triển và tăng trưởng quá “nóng” cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro nếu thiếu định hướng và công cụ quản lý đồng bộ.

4 tháng đầu năm 2025, ngành hàng sầu riêng đối mặt với sự sụt giảm nghiêm trọng cả về quy mô và giá trị xuất khẩu, tác động trực tiếp đến mục tiêu tăng trưởng và chỉ tiêu xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2025, ảnh hưởng đến giá trị gia tăng và lợi nhuận của người trồng và doanh nghiệp xuất khẩu.

Theo Bộ trưởng, việc sụt giảm này là tín hiệu cảnh báo về sự mất cân đối giữa tăng trưởng sản xuất và năng lực tổ chức sản xuất, giữa yêu cầu ngày càng cao của thị trường nhập khẩu với khả năng đáp ứng của sản xuất trong nước (nhất là về chất lượng).

"Nếu không kịp thời có những giải pháp quản lý căn cơ, bài bản, đồng bộ, chúng ta sẽ phải đối mặt với vòng xoáy tiêu cực như dư thừa sản lượng - giá sụt giảm - mất thị trường. Nghiêm trọng hơn là làm suy giảm niềm tin của khách hàng và uy tín của nông sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, ảnh hưởng đến sự phát triển bền vững của ngành trái cây xuất khẩu", Bộ trưởng Đỗ Đức Duy cảnh báo.

Ông Dương Mah Tiệp, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Gia Lai, chia sẻ, ngành sầu riêng tại địa phương này cũng gặp một số khó khăn như quy mô nhỏ lẻ, việc ứng dụng khoa học kỹ thuật còn hạn chế. Đặc biệt, sự gắn kết giữa các khâu trong chuỗi sản xuất chưa bền vững. Ngoài ra, do cơ sở được cấp mã số vùng trồng rất ít nên chưa đáp ứng được nhu cầu thực tế.

Lãnh đạo tỉnh Gia Lai đề xuất sớm ban hành chế tài để xử lý những tổ chức, cá nhân vi phạm về mã số vùng trồng.

Đây cũng là những hạn chế tại Đắk Lắk, tỉnh có diện tích sầu riêng lớn nhất cả nước. Ông Nguyễn Thiên Văn, quyền Chủ tịch UBND tỉnh Đắk Lắk, cho hay, tại địa phương, việc ứng dụng khoa học - công nghệ tiên tiến vào sản xuất chưa nhiều, chất lượng sầu riêng chưa đồng đều; danh mục thuốc phòng trừ sâu bệnh hại, chất xử lý làm chín, chất tạo màu còn hạn chế.

Sản phẩm sầu riêng chủ yếu là chế biến thô nên chưa nâng cao được giá trị gia tăng và thiếu tính bền vững cho ngành hàng.

Ông Văn nhìn nhận, việc vi phạm an toàn thực phẩm, gian lận trong sử dụng mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói phần nào đã ảnh hưởng đến thương hiệu sản phẩm sầu riêng của nước ta nói chung và của tỉnh Đắk Lắk nói riêng.

"Để xuất khẩu sầu riêng thuận lợi, đáp ứng các yêu cầu của nước nhập khẩu thì việc hoàn thiện về cơ sở pháp lý, quy chuẩn, tiêu chuẩn, quy trình, thủ tục cho loại trái cây này là rất cần thiết, là nhiệm vụ trọng tâm hàng đầu và phải thực hiện ngay trong thời gian sớm nhất", ông Văn nói.  

Chi phí kiểm nghiệm tăng vọt

Ông Vũ Phi Hổ, Chủ tịch HĐQT Công ty Cổ phần sầu riêng Tây Nguyên, cho rằng tại một số khu vực người dân chưa nắm vững kỹ thuật kiểm soát dư lượng (đặc biệt là cadimi), tiềm ẩn rủi ro cho các lô hàng xuất khẩu... Diện tích mã số vùng trồng chưa đáp ứng được nhu cầu chế biến của các cơ sở, gây áp lực lớn đến công suất chế biến và khả năng duy trì đơn hàng.

Theo ông Hổ, ngoài những vấn đề trên thì việc sử dụng phân bón, thuốc trừ sâu không đồng nhất, không có quy chuẩn và định lượng ở các vùng canh tác khác nhau tạo ra chất lượng trái sầu riêng không đồng đều.

Vấn đề khác mà ông Hổ và nhiều người quan tâm là các doanh nghiệp đang gặp khó khăn trong việc kiểm nghiệm sản phẩm do kinh phí cao, gấp tới hàng trăm lần. Nếu năm 2024, chi phí kiểm nghiệm một container chỉ từ 250.000 đến 300.000 đồng thì năm nay, các đơn vị kiểm nghiệm báo giá từ 35-40 triệu đồng.

"Chúng tôi đề xuất cho phép doanh nghiệp được tự xét nghiệm và chịu hoàn toàn trách nhiệm về chất lượng sản phẩm của mình. Đồng thời, đề nghị các cơ quan chức năng tăng cường cấp phép, bổ sung thêm các trung tâm kiểm nghiệm đạt chuẩn tại tỉnh Đắk Lắk cũng như các địa phương trọng điểm về sầu riêng, tạo điều kiện cho hoạt động sản xuất, xuất khẩu diễn ra minh bạch và thuận lợi", ông Hổ nói.

Giá trị xuất khẩu sầu riêng trên cả nước 4 tháng đầu năm nay chỉ đạt 130 triệu USD, thấp hơn rất nhiều so với mức 500 triệu USD cùng kỳ năm trước. Nguyên nhân chủ yếu đến từ việc Trung Quốc siết chặt các quy định về nhập khẩu sầu riêng bao gồm kiểm dịch thực vật, tiêu chuẩn dư lượng kim loại nặng, các hoạt chất cadimi, vàng O.