Sáng 13.11, Quốc hội thảo luận về luật Viên chức (sửa đổi), đại biểu Vương Thị Hương (Tuyên Quang) đề cập tới quy định tại dự thảo: viên chức được từ chối thực hiện nếu cho rằng công việc hoặc nhiệm vụ đó trái với quy định của pháp luật.
Đại biểu Vương Thị Hương, đoàn Tuyên Quang
ẢNH: GIA HÂN
Viên chức được quyền từ chối nếu thấy nhiệm vụ trái pháp luật
Theo bà Hương, cụm từ "cho rằng" còn mang tính chủ quan, chưa có tiêu chí hay căn cứ cụ thể để xác định thế nào là "trái với quy định của pháp luật".
Điều này có thể dẫn tới tình trạng viên chức lạm dụng quyền từ chối để né tránh nhiệm vụ. Ngược lại, người dám từ chối thực hiện nhiệm vụ trái với pháp luật có thể bị trù dập, đánh giá không hoàn thành nhiệm vụ nếu như không có cơ chế bảo vệ rõ ràng.
Bà Hương dẫn thực tế, viên chức thường ở vị trí chấp hành, việc đánh giá một nhiệm vụ là "trái pháp luật" đôi khi vượt quá khả năng nhận định chuyên môn hoặc không đủ căn cứ pháp lý rõ ràng.
Mặt khác, nếu không có quy trình, cơ chế xem xét cụ thể, viên chức dù nhận thấy mệnh lệnh sai, trái với pháp luật cũng không dám từ chối, vì sợ bị quy là chống lệnh, vi phạm kỷ luật.
"Quy định này dù có ý nghĩa bảo vệ viên chức trước những mệnh lệnh sai, trái với pháp luật nhưng khó phát huy hiệu quả thực chất trong thực tiễn", bà nói.
Nữ đại biểu kiến nghị chỉnh lại theo hướng: khi nhận thấy công việc hoặc nhiệm vụ được giao có dấu hiệu trái với quy định của pháp luật, viên chức có quyền báo cáo bằng văn bản nêu rõ căn cứ cho người giao nhiệm vụ và người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập. Người đứng đầu có trách nhiệm xem xét, trả lời bằng văn bản trong thời hạn nhất định.
Trong thời gian chờ kết luận, viên chức được tạm hoãn thực hiện nhiệm vụ trong phạm vi không gây hậu quả nghiêm trọng; nếu người đứng đầu yêu cầu thực hiện bằng văn bản thì viên chức phải chấp hành nhưng không phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu có hậu quả phát sinh.
Cùng quan điểm, theo đại biểu Phạm Thị Minh Huệ (đoàn Cần Thơ), quy định như dự thảo sẽ khiến viên chức gặp khó, bởi việc "cho rằng" công việc nào đó trái quy định của pháp luật sẽ mang tính chủ quan, không có cơ sở để xác định.
Bà Huệ đề nghị cần nghiên cứu cụ thể nội dung này để có tính khả thi, vừa bảo vệ quyền của viên chức nhưng cũng vừa đảm bảo việc thi hành công vụ.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga, đoàn Hải Phòng
ẢNH: GIA HÂN
Hợp đồng viên chức không giống với thông thường
Tiếp tục thảo luận, đại biểu Vương Thị Hương đề cập đến việc chức có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc. Đồng tình với dự thảo, song bà Hương nhận thấy chưa có quy định quyền tương ứng cho người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập.
Theo bà, hợp đồng là sự thỏa thuận bằng văn bản mang tính hai chiều. Nếu chỉ trao quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng cho viên chức mà không trao quyền này cho người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập sẽ dẫn đến mất cân đối.
Nữ đại biểu kiến nghị bổ sung quyền được đơn phương chấm dứt hợp đồng làm việc, hợp đồng lao động và hợp đồng dịch vụ cho người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập. Đồng thời, giao Chính phủ quy định cụ thể các trường hợp đơn vị sự nghiệp công lập được và không được đơn phương chấm dứt hợp đồng, trình tự, thủ tục thực hiện.
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (đoàn Hải Phòng) thì quan tâm đến quy định về việc "hợp đồng làm việc là sự thỏa thuận bằng văn bản giữa viên chức hoặc người được tuyển dụng vào làm viên chức với người đứng đầu đơn vị sự nghiệp công lập…".
Bà Nga nhận định, quy định "sự thỏa thuận" là chưa phù hợp. Bởi hợp đồng làm việc của viên chức không giống như các hợp đồng lao động thông thường, mà mang tính chất hành chính. Một bên ký hợp đồng là nhân danh Nhà nước, bên còn lại ký hợp đồng trên sự tuân thủ các tiêu chuẩn, điều kiện, mức lương, chế độ, vị trí việc làm theo quy định riêng của Nhà nước.
Thực tế cũng cho thấy, trong quá trình tuyển dụng viên chức, gần như không có yếu tố thương lượng, thỏa thuận bình đẳng như trong quan hệ lao động thông thường, mà chỉ có chấp nhận hay không chấp nhận các điều kiện, yêu cầu sẵn có đối với từng vị trí được tuyển dụng.
Do đó, nói "sự thỏa thuận" trong hợp đồng làm việc của viên chức là không đúng bản chất, dễ gây hiểu nhầm và làm mất đi tính đặc thù trong hợp đồng làm việc của khu vực sự nghiệp công.
