Giữa dòng xe cộ tấp nập trên đường Huỳnh Văn Bánh (quận Phú Nhuận cũ), phóng viên Báo Thanh Niên men theo con hẻm nhỏ 120 để tìm đến mộ cổ hơn 2 thế kỷ - nơi an nghỉ của võ tướng triều Gia Long, Huỳnh Ngọc Hầu Phan Tấn Huỳnh, người từng phò tá vua trong buổi đầu dựng nghiệp.
Bình phong vẽ hình hổ tượng trưng cho sức mạnh và nghĩa khí của danh tướng triều Nguyễn
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Kiến trúc triều Nguyễn của mộ cổ tại TP.HCM
Theo Danh mục kiểm kê di tích lịch sử - văn hóa TP.HCM giai đoạn 2016 - 2020 của UBND TP.HCM, mộ cổ là công trình tiêu biểu, đậm phong cách kiến trúc mộ cổ Nam bộ thế kỷ 19.
Toàn bộ khu mộ rộng gần 80 m2, gồm các hạng mục đặc trưng: bình phong tiền, cổng mộ, tường bao, sân thờ, bệ thờ, nấm mộ và bình phong hậu.
Cổng mộ cổ ở hẻm 120 Huỳnh Văn Bánh (quận Phú Nhuận cũ) - nơi an nghỉ của võ tướng triều vua Gia Long
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Vật liệu xây dựng là hợp chất ô dước kết hợp đá xanh - loại vật liệu bền chắc thường dùng trong các mộ cổ triều Nguyễn. Phía trước là bình phong vẽ hình hổ đứng trên tảng đá, biểu tượng cho sức mạnh và nghĩa khí.
Quan sát thực tế cho thấy, cổng mộ cổ vòm đỏ khắc chữ Hán với ý nghĩa "làm cho dân lành". Hai bên là dòng liễn đối ca ngợi lòng trung quân và công đức của chủ nhân.
Cổng mộ cổ khắc chữ hán có nghĩa "làm cho dân lành"
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Đường dẫn vào khu mộ nhỏ hẹp, mái ngói cong, vòm cửa chỉ cao 1,4 mét khiến người vào phải cúi đầu tưởng nhớ người đã khuất.
Bên trong, bệ thờ, bia đá và tường rào với trụ sen phủ rêu phong tạo nên vẻ cổ kính hiếm có giữa khu dân cư hiện đại - một di sản triều Nguyễn còn tồn tại giữa lòng đô thị.
Mộ cổ hơn 200 năm của danh tướng Phan Tấn Huỳnh giữa lòng TP.HCM
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Người dân gìn giữ di tích lịch sử giữa lòng phố thị
Mộ cổ do UBND phường 9 (cũ) quản lý, được người dân địa phương bảo vệ và hương khói thường xuyên. Dù thời gian khiến một số hạng mục xuống cấp, nhưng lòng kính trọng và sự chăm sóc của người dân vẫn giúp di tích này được gìn giữ nguyên vẹn.
Bệ thờ chính nơi người dân dâng hương tưởng nhớ công lao danh tướng
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Ông Châu (75 tuổi), sống cạnh khu mộ cho hay, từ khi ông ở đây thì mộ đã có sẵn. "Theo lời truyền miệng của người xưa, ngôi mộ của Phan Tấn Huỳnh, mất ngày 11.11 âm lịch. Ông là người phò tá vua Gia Long và phụ tá Tả quân Lê Văn Duyệt - Tổng trấn Gia Định thành", ông Châu kể.
Còn bà Hường, cư dân hơn 30 năm, cho biết: "Mỗi dịp tết, người dân quanh đây sơn sửa mộ, chính quyền phường cũng thường xuyên kiểm tra, đảm bảo di tích không bị xâm hại".
Giá trị lịch sử - văn hóa của mộ cổ Phan Tấn Huỳnh
Như Báo Thanh Niên từng đưa tin, ông Phan Tấn Huỳnh là tướng trung thành theo Nguyễn Ánh. Khi Nguyễn Ánh lên ngôi (vua Gia Long), ông được phong tước Huỳnh Ngọc Hầu.
Không chỉ giỏi võ công, ông còn nổi danh văn chương, từng soạn tấu, biểu và chương cho Tổng trấn Lê Văn Duyệt, đồng thời góp công khẩn hoang, mở mang vùng đất phương Nam.
Bên trong khu mộ cổ với cổng, trụ sen và tường rêu phong cổ kính
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Những ghi chép này được xác thực qua văn bia chữ Hán tại khu mộ - tư liệu quý hiếm giúp hậu thế hiểu rõ hơn về thân thế và sự nghiệp của một danh tướng triều Nguyễn.
Văn bia ở trên ghi "Phan công Tấn Huỳnh - đời Gia Long" và khắc chìm trên đá hơn 300 chữ kể tiểu sử, công trạng của Phan Tấn Huỳnh và ngoài ra còn có bài vị khắc 31 chữ ghi tên và chức tước của ông.
Chữ khắc trên bia cho biết ông Phan Tấn Huỳnh là người trung thực, dũng cảm, từng phò Nguyễn Ánh (vua Gia Long) trong thời loạn, lập nhiều chiến công, trung hiếu và tận tụy với dân.
Ông mất ngày 11.11 năm Minh Mạng thứ 5 (năm 1824 - PV), được dân chúng và quan lại đương thời lập bia tưởng nhớ.
Văn bia khắc hơn 300 chữ kể lại công lao phò tá vua Gia Long của danh tướng Huỳnh Ngọc Hầu Phan Tấn Huỳnh
ẢNH: HÀ THƯƠNG
Dù nằm ẩn mình trong hẻm nhỏ, mộ cổ Huỳnh Ngọc Hầu Phan Tấn Huỳnh vẫn được xem là một phần di sản triều Nguyễn và di tích cổ TP.HCM.
