Lộ diện vùng đất từng có rừng rậm và sông ngòi giữa nơi băng giá nhất hành tinh
Một vùng địa hình cổ đại, rộng khoảng 31.000 km² và bị chôn vùi dưới lớp băng dày hơn 1,6 km suốt hơn 34 triệu năm, vừa được các nhà khoa học phát hiện tại vùng Wilkes Land, thuộc Đông Nam Cực.
Thông qua dữ liệu vệ tinh và công nghệ radar xuyên băng, nhóm nghiên cứu đã vẽ lại một thế giới từng có sông ngòi, rừng rậm, thậm chí cả cây cọ.
Trên thực tế, phấn hoa của loài cây này từng được tìm thấy dọc bờ biển Nam Cực, củng cố bằng chứng về một hệ sinh thái tươi tốt trong quá khứ.
Vùng đất bị chôn vùi có diện tích tương đương bang Maryland (Hoa Kỳ), nay nằm sâu trong nội địa và hoàn toàn bị cô lập dưới băng giá.
Giáo sư Stewart Jamieson từ Đại học Durham (Anh), đồng tác giả nghiên cứu, cho rằng nơi đây giống một kho tư liệu nguyên sơ về Trái Đất thời cổ đại.
Hàng chục triệu năm trước, sự dịch chuyển của các lục địa đã đưa Nam Cực dần về phía Nam Cực địa lý, tạo ra dòng hải lưu lạnh bao quanh lục địa.
Đồng thời, khí CO₂ trong khí quyển giảm mạnh khiến khí hậu toàn cầu lạnh đi, dẫn đến sự hình thành của lớp băng khổng lồ bao phủ toàn bộ Nam Cực.
Địa hình nguyên vẹn tiết lộ bí mật về quá khứ và tương lai Trái Đất
“Chúng ta biết rất ít về vùng đất dưới lớp băng Đông Nam Cực – thậm chí còn ít hơn bề mặt sao Hỏa,” ông Jamieson nhận định.
Trong nghiên cứu này, nhóm khoa học đã phát hiện ba khối cao nguyên lớn, mỗi khối dài từ 120 đến 170 km, rộng tới 85 km, bị chia cắt bởi những thung lũng sâu gần 1.200 m và rộng khoảng 40 km.
Khác với các sông băng thường mài mòn địa hình, lớp băng tại khu vực này cực kỳ lạnh và di chuyển rất chậm (chỉ khoảng 5 m mỗi năm), giúp bảo tồn cảnh quan nguyên vẹn suốt hàng triệu năm. Đây là dạng băng lạnh nền, tức băng dính chặt vào mặt đất, gần như không gây xói mòn.
“Thật đáng kinh ngạc khi cảnh quan này – vốn bị che giấu suốt nhiều năm – lại có thể hé lộ lịch sử hình thành của lớp băng Đông Nam Cực,” giáo sư Neil Ross từ Đại học Newcastle (Anh), đồng tác giả nghiên cứu, chia sẻ.
Sử dụng dữ liệu vệ tinh và radar xuyên băng, các nhà khoa học tiết lộ rằng thế giới cổ đại này, hiện bị bao phủ dưới băng, từng có sông, rừng và thậm chí có thể là cây cọ. Trên thực tế, phấn hoa từ cây cọ trước đây đã được tìm thấy dọc theo bờ biển Nam Cực gần đó.
Bằng việc kết hợp hình ảnh vệ tinh và mô hình máy tính, các nhà khoa học xác định một số khu vực đã bị nâng lên tới 500 m do sức ép từ lớp băng phía trên.
Cảnh quan cổ đại cho thấy trước khi bị băng phủ, khu vực này từng có sông chảy, rừng rậm và khí hậu ôn hòa. Sự phân tách của siêu lục địa Gondwana đã tạo ra các vết nứt sâu, chia nhỏ vùng cao nguyên trước khi các dòng sông băng hình thành.
Khoảng 14 triệu năm trước, lớp băng Đông Nam Cực mở rộng và bao phủ toàn bộ khu vực. Ngay cả trong các thời kỳ ấm lên như kỷ Trung Pliocen (cách đây khoảng 3 triệu năm), băng ở đây vẫn không tan.
Hiện nay, khi Trái Đất đang tiến gần đến mức CO₂ và nhiệt độ tương đương những thời kỳ không có băng, các chuyên gia cảnh báo:
“Nếu hiện tượng ấm lên toàn cầu tiếp diễn, một phần khối băng khổng lồ ở Đông Nam Cực có thể tan chảy và co rút, khiến vùng đất cổ bị vùi lấp hàng chục triệu năm có nguy cơ dần lộ ra.”
Dù việc khoan xuyên qua lớp băng dày hơn 1,6 km là một thách thức lớn, các nhà khoa học cho biết sẽ tiếp tục khảo sát và thu thập thêm dữ liệu để hiểu rõ hơn về sự tiến hóa của lớp băng và địa hình bên dưới.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục khảo sát để lấp đầy các khoảng trống dữ liệu và tìm hiểu cách mà lớp băng cũng như địa hình bên dưới đã tiến hóa suốt hàng triệu năm,” ông Jamieson khẳng định.
