Đêm 30/7/1715, một hạm đội gồm 12 tàu buồm Tây Ban Nha nặng trĩu vàng bạc khai thác từ Tân Thế Giới đang men theo bờ biển Florida thì bất ngờ gặp thảm họa. Chỉ trong vài giờ trước bình minh, một cơn bão lớn quét ngang, đánh chìm 11 con tàu, khiến hơn 1.000 thủy thủ thiệt mạng và cuốn trôi xuống đáy đại dương hàng tấn vàng bạc.
Đội tàu mang theo khoảng 2-3 tấn vàng và 14-15 tấn bạc, tổng cộng hơn 17 tấn kim loại quý. Số kho báu ước tính tương đương 400 triệu USD theo giá trị hiện nay (khoảng 9.800 tỷ đồng).
Hơn 3 thế kỷ sau, ngày 30/9 vừa qua, một nhóm thợ săn kho báu của công ty 1715 Fleet Queens Jewels (đơn vị duy nhất được cấp phép trục vớt khu vực này) thông báo họ vừa tìm lại được hơn 1.000 đồng bạc nhuốm màu thời gian và một số đồng vàng escudo vẫn sáng lấp lánh như lúc mới đúc. Giá trị lô kho báu ước tính khoảng 1 triệu USD, tương đương 24,5 tỷ đồng. Các đồng xu sẽ được phân loại, định danh và nhiều khả năng sẽ được bán cho các nhà sưu tầm tư nhân.
Các đồng tiền vàng được trục vớt vẫn còn mới nguyên.
Theo luật của bang Florida, số kho báu này có thể được đem bán. Bang cho phép thương nhân khai thác và bán kho báu trục vớt, miễn là nộp lại 20% cho tiểu bang và tuân thủ một số tiêu chuẩn khảo cổ nhất định.
Tuy nhiên, giới khảo cổ lại phản đối mạnh mẽ. Theo họ, việc thương mại hóa cổ vật khiến những tài liệu lịch sử quý giá bị phân tán, khó nghiên cứu và cướp đi cơ hội thưởng lãm của công chúng. Như câu nói nổi tiếng của Indiana Jones: “Chúng là của bảo tàng.”
Thực tế, mối quan hệ giữa khảo cổ gia và thợ săn kho báu chứa đầy mâu thuẫn. Giới khảo cổ thiếu kinh phí để khảo sát đáy biển, còn thợ săn kho báu lại cần chuyên môn của họ để xác định niên đại, nguồn gốc và nâng giá trị món đồ. Nhưng bản thân nghề săn kho báu hầu như không mang lại lợi nhuận do chi phí thiết bị, tàu thuyền và chi phí pháp lý thường vượt xa giá trị tìm được.
Một trong số hàng chục tấn vàng, bạc được trục vớt.
Năm 2001, UNESCO ban hành Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa Dưới nước, tuyên bố các tàu chiến bị đắm - như hạm đội Tây Ban Nha - vẫn thuộc về quốc gia mang cờ của chúng, bất kể thời gian trôi qua bao lâu. Tây Ban Nha lập tức phê chuẩn. Nhưng Mỹ và Colombia, những quốc gia có vùng biển chứa nhiều tàu chở vàng của Tây Ban Nha, lại không tham gia.
Cũng chính ngoài khơi Colombia, năm 2015, tàu chiến huyền thoại San José - thường được gọi là “chén thánh của toàn bộ các vụ đắm tàu” - đã được phát hiện ở độ sâu 600 mét. Kho báu trên San José ước tính lên tới nhiều tỷ USD (nhiều nguồn ước tính từ 4 đến 17 tỷ USD), vượt xa giá trị của hạm đội năm 1715.
Hiện tại, dưới đáy biển vẫn còn hơn 3 triệu xác tàu chưa được khám phá, theo ước tính của UNESCO. Khi công nghệ robot lặn ngày càng phát triển, những cuộc tranh chấp mới giữa khảo cổ học, pháp luật và những kẻ kiếm tìm kho báu chắc chắn sẽ còn tiếp diễn.
