Kiện tụng bủa vây ông Trump
Ngày 29/5, tòa phúc thẩm liên bang Mỹ tạm thời khôi phục các mức thuế quan quy mô lớn nhất của Tổng thống Mỹ Donald Trump, chỉ một ngày sau khi Tòa án thương mại Mỹ phán quyết ông Trump vượt quá thẩm quyền khi áp đặt các mức thuế, yêu cầu đình chỉ ngay lập tức.
Tòa Phúc thẩm Liên bang tại Washington cho biết đang tạm dừng phán quyết của tòa cấp dưới để xem xét kháng cáo của chính phủ Mỹ. Tòa yêu cầu bên nguyên phản hồi trước ngày 5/6, chính quyền phản hồi trước ngày 9/6.
Phán quyết bất ngờ từ Tòa án thương mại vào ngày thứ Tư đe dọa chấm dứt, trì hoãn việc áp thuế quan “Ngày Giải phóng” của ông Trump đối với hàng nhập khẩu từ phần lớn đối tác thương mại của Mỹ, cũng như mức thuế bổ sung áp lên hàng hóa từ Canada, Mexico và Trung Quốc.
Các mức thuế này liên quan đến cáo buộc của ông Trump rằng ba quốc gia đang góp phần vào việc đưa chất cấm fentanyl vào Mỹ.
Hội đồng ba thẩm phán của tòa thương mại phán quyết quyền áp thuế thuộc về Quốc hội theo Hiến pháp, không phải tổng thống. Tòa cho rằng ông Trump vượt thẩm quyền khi viện dẫn Đạo luật Quyền hạn kinh tế khẩn cấp quốc tế (IEEPA), vốn được thiết kế để đối phó với các mối đe dọa trong tình huống khẩn cấp quốc gia.
Các quan chức cấp cao của chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump cho biết không thay đổi lập trường trước phán quyết. Họ tin ông Trump thắng kiện hoặc sử dụng các quyền hạn khác của tổng thống Mỹ để duy trì các mức thuế quan.
 |
Ông Trump công bố thuế đối ứng với hầu hết quốc gia ngày 2/4. |
Ông Trump từng dùng đe dọa áp thuế cao với hầu hết quốc gia như công cụ trong đàm phán thương mại quốc tế. Phán quyết của tòa thương mại làm suy yếu chiến lược đó. Tuy nhiên, chính quyền ông Trump khẳng định phán quyết này không ảnh hưởng tới các cuộc đàm phán thương mại đang lên kế hoạch.
Trong một tuyên bố trên mạng xã hội, ông Trump kỳ vọng Tòa án Tối cao Mỹ sẽ “hủy bỏ quyết định khủng khiếp, đe dọa đất nước này” của tòa thương mại. Ông Trump chỉ trích nhánh tư pháp là chống lại người Mỹ.
“Quyết định khủng khiếp này nêu rõ rằng tôi phải xin Quốc hội chấp thuận cho các biểu thuế. Nếu được chấp thuận, điều này sẽ phá hủy hoàn toàn quyền lực tổng thống. Chức Tổng thống Mỹ không bao giờ còn như cũ. Quyết định này đang được mọi quốc gia trên thế giới hoan nghênh, ngoại trừ Mỹ”.
Các đối tác thương mại của Mỹ phản ứng thận trọng. Chính phủ Anh cho rằng đây là vấn đề nội bộ của Mỹ và lưu ý rằng “chỉ là giai đoạn đầu tiên của quá trình tố tụng pháp lý”.
Đức và Ủy ban châu Âu từ chối bình luận.
Thủ tướng Canada Mark Carney cho rằng phán quyết “phù hợp với lập trường lâu nay của Canada”, các mức thuế của ông Trump là bất hợp pháp.
Chưa vội mừng
Thị trường phản ứng lạc quan nhưng thận trọng sau phán quyết. Đà tăng của thị trường chứng khoán bị giới hạn bởi tiến trình kháng cáo có thể kéo dài.
Chiến tranh thương mại của ông Trump làm gián đoạn các nhà sản xuất từ túi xách, giày thể thao đến đồ gia dụng và ô tô do giá nguyên liệu tăng cao.
Diageo, General Motors và Ford là các doanh nghiệp đã rút lại dự báo tài chính cho năm tới. Một số công ty nước ngoài như Honda, Campari, Roche và Novartis cho biết đang cân nhắc di dời hoặc mở rộng hoạt động tại Mỹ để giảm thiểu tác động từ thuế quan.
Các nhà phân tích cho rằng vẫn còn nhiều bất ổn trong tương lai từ các mức thuế của ông Trump. Theo phân tích của Reuters, doanh nghiệp đã thiệt hại hơn 34 tỷ USD do mất doanh số và chi phí gia tăng.
Một số mức thuế cụ thể cho các ngành như thép, nhôm và ô tô được ông Trump áp dụng theo thẩm quyền khác với lý do an ninh quốc gia nên không bị ảnh hưởng bởi phán quyết.
Trung tâm công lý tự do - tổ chức phi lợi nhuận đại diện cho năm doanh nghiệp nhỏ khởi kiện thuế quan - cho biết quyết định hoãn thi hành của tòa phúc thẩm chỉ mang tính thủ tục.
Cố vấn cấp cao Jeffrey Schwab nhận định tòa phúc thẩm cuối cùng sẽ đứng về phía các doanh nghiệp nhỏ đang đối mặt với thiệt hại không thể khắc phục: “Doanh nghiệp mất đi nhà cung cấp và khách hàng quan trọng, những thay đổi bắt buộc và tốn kém đối với chuỗi cung ứng là mối đe dọa trực tiếp đến sự tồn tại của các doanh nghiệp này”.
Hôm thứ Năm, một tòa liên bang khác ra phán quyết ông Trump vượt thẩm quyền khi viện dẫn IEEPA để áp thuế qua lại ít nhất 10% với phần lớn các đối tác thương mại và mức thuế 25% đối với hàng hóa từ Canada, Mexico và Trung Quốc liên quan đến fentanyl.
Tuy nhiên, phán quyết này hẹp hơn và chỉ áp dụng cho một công ty đồ chơi đã đệ đơn kiện. Chính quyền cũng đã kháng cáo phán quyết.
 |
Thị trường chưa vội mừng sau loạt diễn biến gần đây. |
Sau phản ứng mạnh từ thị trường khi công bố mức thuế mới vào ngày 2/4, ông Trump tạm dừng áp dụng phần lớn mức thuế trong 90 ngày và cho biết sẽ tiến hành đàm phán song phương.
Tuy nhiên, ngoài hiệp định với Anh ký trong tháng này, các thỏa thuận khác vẫn bế tắc. Phán quyết của tòa thương mại và sự không chắc chắn từ kháng cáo khiến các quốc gia như Nhật Bản e ngại tiến hành đàm phán.
Ông George Lagarias - kinh tế trưởng tại công ty tư vấn quốc tế Forvis Mazars - cho biết: “Giả sử việc kháng cáo không thành công trong vài ngày tới, chiến thắng chính là thời gian để chuẩn bị và giới hạn mức thuế quan đang không thể vượt quá 15%”.
Theo Oxford Research, nếu phán quyết có hiệu lực, mức thuế quan thực tế trung bình của Mỹ giảm còn khoảng 6%. Tuy nhiên, do tòa phúc thẩm hoãn thực hiện phán quyết, mức thuế vẫn giữ ở khoảng 15%. Đây là mức trung bình kể từ khi ông Trump ký lệnh tạm hoãn từ đầu tháng, trong đó giảm thuế trừng phạt với hàng hóa Trung Quốc đến cuối hè.
Trước khi ông Trump trở lại Nhà Trắng vào tháng 1, mức thuế thực tế chỉ từ 2-3%.
