Thuế cao hơn dự tính
Chiều ngày 2/4 tại Mỹ (rạng sáng 3/4 giờ Việt Nam), Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố kế hoạch áp dụng các mức thuế đối ứng nhắm vào tất cả các nước trên thế giới. Theo đó, Nhà Trắng tuyên bố mức thuế cơ bản 10% sẽ áp dụng cho tất cả hàng nhập khẩu từ mọi quốc gia, có hiệu lực từ ngày 5/4.
Nhiều quốc gia chịu mức thuế cao hơn. Cụ thể, Trung Quốc đối mặt với mức thuế 34% (thêm với 20% thuế công bố trước đó, tổng cộng là 54%, có hiệu lực từ 9/4), Liên minh châu Âu (EU) 20%, Việt Nam 46%, và Đài Loan (Trung Quốc) 32%...
Hồi cuối tuần trước, ông Trump đã áp thuế 25% lên ô tô nhập khẩu (có hiệu lực từ 3/4) và các mức thuế riêng biệt nhắm vào Trung Quốc, Canada, và Mexico. Tuy nhiên, rạng sáng 3/4 (giờ Việt Nam), chính quyền ông Trump đã công bố cho biết Canada và Mexico sẽ được miễn thuế suất cơ bản 10%. Thuế suất 10% sẽ chỉ có hiệu lực khi mức thuế 25% ban đầu mà Nhà Trắng áp dụng đối với hàng nhập khẩu của Canada và Mexico bị chấm dứt hoặc đình chỉ.
Theo truyền thông quốc tế, đây là những mức thuế cao hơn dự kiến và ngay lập tức đã tác động đến nhiều thị trường trên phạm vi toàn cầu.
Thị trường chứng khoán Mỹ giảm mạnh trong phiên giao dịch sau giờ đóng cửa. Chỉ số S&P 500 ETF giảm 2,2%, phản ánh lo ngại về chi phí nhập khẩu tăng cao và áp lực lạm phát. Chỉ số Nasdaq-100, vốn tập trung vào các công ty công nghệ phụ thuộc vào chuỗi cung ứng toàn cầu, giảm mạnh hơn với mức 3,3%. Các nhà đầu tư lo ngại rằng thuế quan sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng, đặc biệt với các mặt hàng như linh kiện điện tử từ Trung Quốc và Đài Loan (Trung Quốc).
Trái ngược với chứng khoán, giá vàng (tài sản trú ẩn an toàn) tăng vọt gần 20 USD, chạm mức 3.140 USD/ounce vào sáng 3/4. Rạng sáng có lúc vàng lên đỉnh cao mới, gần 3.160 USD/ounce. Giá dầu cũng tăng, với dầu WTI leo hơn 0,7% lên 71,7 USD/thùng, do lo ngại về chi phí vận chuyển và sản xuất tăng khi thuế quan áp lên Canada và Mexico - hai nguồn cung dầu lớn cho Mỹ. Trong khi đó, đồng USD chịu áp lực giảm mạnh, với chỉ số DXY mất gần 0,4%, xuống 103,86 điểm. Sự suy yếu này phản ánh tâm lý e ngại rằng chính sách bảo hộ của Trump có thể làm tổn hại vị thế kinh tế Mỹ trong dài hạn.
Những biến động này cho thấy thị trường đang phản ứng mạnh mẽ với sự bất định mà chính sách thuế quan mang lại. Các nhà đầu tư và doanh nghiệp đang cố gắng đánh giá liệu đây là đòn đe dọa để buộc các nước nhượng bộ, hay là bước khởi đầu cho một cuộc chiến thương mại toàn diện.
Chủ nghĩa bảo hộ của ông Trump - bước ngoặt với kinh tế toàn cầu
Chiến lược kinh tế của Donald Trump khá rõ ràng, theo đuổi chủ nghĩa bảo hộ (protectionism) thay vì chủ nghĩa toàn cầu (globalism), với khẩu hiệu "America First" (Nước Mỹ trên hết) nhằm tái định hình nền kinh tế theo hướng có lợi hơn cho Mỹ.
Trước hết, là áp thuế cao để bảo vệ sản xuất trong nước, rút khỏi hoặc đàm phán lại các hiệp định thương mại…
Chính sách thuế quan đối ứng của ông Trump được đánh giá có thể đẩy thế giới vào một giai đoạn bất ổn kinh tế mới. Với mức thuế cao áp lên các nền kinh tế lớn như Trung Quốc (54%) và EU (20%), cùng các nước đang phát triển như Việt Nam (46%), chuỗi cung ứng toàn cầu sẽ chịu áp lực chưa từng có.
Các quốc gia bị ảnh hưởng có thể sẽ đáp trả bằng thuế quan tương ứng, dẫn đến một cuộc chiến thương mại leo thang. Canada và EU đã phát tín hiệu về các biện pháp trả đũa, trong khi Trung Quốc có thể tiếp tục giảm giá đồng Nhân dân tệ để hỗ trợ xuất khẩu, làm gia tăng căng thẳng tiền tệ.
Với các mức thuế vừa công bố, trong trung hạn, giá hàng hóa tiêu dùng toàn cầu, từ điện tử đến thực phẩm, dự kiến sẽ tăng do chi phí nhập khẩu leo thang ở hầu khắp các nước. Các nước phụ thuộc vào xuất khẩu sang Mỹ có thể chứng kiến tăng trưởng kinh tế chậm lại nếu không tìm được thị trường thay thế. Ngược lại, các quốc gia ít bị ảnh hưởng trực tiếp, như Nga hay một số nước Nam Mỹ, có thể hưởng lợi tạm thời từ việc lấp chỗ trống trong chuỗi cung ứng.
Về dài hạn, nếu thuế quan được duy trì, cấu trúc thương mại toàn cầu có thể thay đổi vĩnh viễn. Các công ty đa quốc gia sẽ buộc phải tái cấu trúc chuỗi cung ứng, chuyển sản xuất về Mỹ hoặc sang các nước không bị áp thuế cao. Tuy nhiên, quá trình này tốn kém và mất thời gian, có thể làm giảm hiệu quả kinh tế toàn cầu. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) cảnh báo rằng một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể khiến GDP toàn cầu giảm 0,5-1%/năm trong thập kỷ tới.
Đối với Mỹ, chính sách thuế quan hứa hẹn cả lợi ích và rủi ro. Theo lập luận của ông Trump, thuế quan sẽ bảo vệ ngành sản xuất nội địa, tạo việc làm và giảm thâm hụt thương mại. Trong ngắn hạn, một số ngành như thép, ô tô nội địa có thể hưởng lợi từ việc hàng nhập khẩu trở nên đắt đỏ. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cảnh báo rằng lợi ích này sẽ bị lu mờ bởi chi phí tăng cao cho người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ.
Trong trung hạn, lạm phát tại Mỹ có thể tăng mạnh khi giá hàng nhập khẩu - chiếm một tỷ trọng khá lớn, khoảng 15% GDP - leo thang.
Ngân hàng Goldman Sachs vừa cảnh báo về tình trạng đình lạm tại Mỹ khi thuế quan của ông Trump đe dọa lạm phát và tăng trưởng chậm lại. Theo đó, chính sách thuế quan của ông Trump sẽ làm tăng lạm phát cơ bản lên 3,5% vào năm 2025. Tăng trưởng kinh tế sẽ chậm lại chỉ còn 1%, giảm từ 1,5%. Goldman Sachs dự báo tỷ lệ thất nghiệp tăng lên 4,5% và tỷ lệ suy thoái tăng lên 35%.
Goldman cảnh báo về nguy cơ đình lạm gia tăng, sự kết hợp giữa tăng trưởng thấp và lạm phát cao lần cuối cùng sẽ xảy ra trong gần năm thập kỷ. Công ty này hiện dự kiến Fed sẽ thực hiện ba lần cắt giảm lãi suất 0,25 điểm phần trăm vào năm 2025, tăng so với dự báo trước đó là hai lần cắt giảm.
Với mức thuế còn cao hơn so với dự kiến, những kịch bản có thể tồi tệ hơn.
Về dài hạn, nếu các nước trả đũa mạnh mẽ, xuất khẩu của Mỹ - đặc biệt là nông sản và năng lượng - sẽ bị tổn thương. Các bang sản xuất lớn như Texas (dầu mỏ) hay Iowa (nông nghiệp) có thể chịu thiệt hại nặng nề. Hơn nữa, sự bất định từ chính sách thuế quan có thể khiến các doanh nghiệp trì hoãn đầu tư, làm suy yếu động lực tăng trưởng mà ông Trump kỳ vọng. Ngân hàng Barclays dự báo S&P 500 có thể giảm khá mạnh trong năm 2025 nếu chiến tranh thương mại leo thang.
