N.T.L, 19 tuổi, nhập viện sau khi lên kế hoạch tự tử. Trong gia đình, nữ sinh thấy lạc lõng trong chính gia đình mình, mỗi khi xảy ra mâu thuẫn với em trai cô luôn nghĩ bố mẹ thiên vị em hơn.
Vào đại học, L. chuyển ra sống riêng. Tháng 5/2024, biến cố xảy ra khi bố lâm bệnh nặng, nữ sinh rơi vào trạng thái lo âu kéo dài, mất ngủ, chán ăn, giảm 3kg chỉ trong hai tuần. Cô gái mất hứng thú học tập, né tránh bạn bè, thường xuyên nghĩ về cái chết.
Gia đình phát hiện và đưa L. đến Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai. Tại đây, bác sĩ xác định nữ sinh mắc trầm cảm nặng không kèm loạn thần, có hành vi tự sát.
Nữ sinh trầm cảm sau biến cố. (Ảnh: Nguyễn Chinh)
N.T.H, 15 tuổi, sống với bố sau khi bố mẹ ly hôn. Bố thường xuyên uống rượu, mắng chửi và ngăn cấm con liên lạc với mẹ. Ở trường, H. bị bạn bè cô lập, bắt nạt, nhưng không có ai để chia sẻ. Cô gái dần trở nên trầm lặng, tự cắt tay, mất ngủ. Sau nhiều tháng dồn nén, cô uống thuốc diệt chuột, được đưa đi cấp cứu. Các bác sĩ chẩn đoán H. mắc trầm cảm nặng kèm hành vi tự sát do stress kéo dài.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới, 10-20% trẻ vị thành niên trải qua ít nhất một rối loạn tâm thần, trong đó trầm cảm là phổ biến nhất. Ở Việt Nam, tỷ lệ này ước tính 5-8%, nhưng nhiều trường hợp bị bỏ sót do thiếu hiểu biết.
Bác sĩ Bùi Văn Lợi, Viện Sức khỏe Tâm thần cho biết, trầm cảm tuổi teen là vấn đề phức tạp, khởi phát từ tương tác giữa yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội.
Về sinh học, gene di truyền, rối loạn chất dẫn truyền thần kinh, và thay đổi cấu trúc não bộ là những yếu tố nền. Về mặt xã hội, môi trường gia đình thiếu ổn định, áp lực học đường, các sự kiện sang chấn như ly hôn, mất mát hoặc bị bắt nạt là những yếu tố khởi phát mạnh.
Dấu hiệu của trầm cảm có thể mờ nhạt, dễ nhầm lẫn với “khủng hoảng tuổi teen”. Trẻ có thể buồn vô cớ, mất ngủ, học sa sút, thu mình, dễ cáu gắt, thậm chí có ý nghĩ hoặc hành vi tự sát.
Việc điều trị bao gồm liệu pháp tâm lý như CBT, BA, IPT và thuốc chống trầm cảm nhóm SSRI. Trong đó, phát hiện sớm đóng vai trò sống còn. Gia đình, nhà trường cần quan sát và hỗ trợ kịp thời, tránh phán xét hay áp đặt. Bác sĩ Lợi nhấn mạnh: “Trầm cảm không phải là yếu đuối. Đừng ngại tìm kiếm sự giúp đỡ”.
