Nữ anh hùng kể chuyện chế tạo "đôi mắt" tên lửa đầu tiên của Việt Nam

Trung tá Lê Thị Hằng (40 tuổi), Giám đốc Trung tâm C4, Viện Hàng không vũ trụ Viettel, vừa bước vào lịch sử quân đội khi trở thành nữ quân nhân đầu tiên trong thời kỳ đổi mới được phong tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. 

Thế nhưng, ẩn sau vinh quang ấy không chỉ là trí tuệ và bản lĩnh của một quân nhân mà còn là nghị lực phi thường của một người phụ nữ, một người mẹ hai con, dám dấn thân vào lĩnh vực tưởng chừng "không dành cho phái yếu" đó là "nghiên cứu, chinh phục, làm chủ công nghệ lõi, góp phần phát triển ngành công nghiệp tên lửa của Việt Nam".

ẢNH: ĐÌNH HUY

"Để làm chủ công nghệ tên lửa thì không thể từ bỏ"

“Để làm chủ công nghệ tên lửa thì không thể từ bỏ, chỉ có làm lại và làm cho đến khi thành công”, câu nói ấy đã khái quát hành trình gần 1 thập kỷ mà chị và đồng đội trải qua - một hành trình vinh quang nhưng đầy khó khăn, thử thách và phải đánh đổi bằng máu và nước mắt.

Theo nữ trung tá, công nghệ tên lửa là một lĩnh vực có tính đặc thù cao, quốc gia nào làm chủ được thì sẽ góp phần nâng cao sức mạnh và khả năng sẵn sàng chiến đấu, chiến thắng của quân đội. Bởi vậy, nó luôn được giữ bí mật cao nhất ở mỗi quốc gia.

Nhớ lại thời điểm được lãnh đạo giao nhiệm vụ nghiên cứu "đầu tự dẫn" tên lửa đối hạm tầm trung, chị Hằng vẫn nguyên cảm giác nặng trĩu. 

"Đầu tự dẫn" - được ví như "đôi mắt" của tên lửa - là một trong những thành phần khó nhất, phức tạp nhất, quyết định đến hiệu quả và giá trị của tên lửa. Nhưng khi ấy, nhóm nghiên cứu của chị chỉ có vỏn vẹn 7 kỹ sư, không một ai từng bước chân vào lĩnh vực tên lửa, không tài liệu hoàn chỉnh, không cơ sở hạ tầng nghiên cứu, càng không có sự hỗ trợ quốc tế. Thậm chí, ngay cả khái niệm “đầu tự dẫn” là gì, nhiều thành viên trong nhóm còn chưa hình dung nổi.

Khó khăn chất chồng, áp lực rất lớn. Vừa đối diện với bài toán khoa học khắc nghiệt, vừa gánh trên vai trách nhiệm của một người mẹ hai con nhỏ, có lúc chị Hằng chao đảo. “Đã có khi tôi tự hỏi: Liệu mình có đủ sức đi tiếp? Nhưng rồi tôi nghĩ, nếu mình lùi bước thì ai sẽ tiến lên?”, chị tâm sự. Chính tinh thần trách nhiệm với quân đội, với Tổ quốc đã thôi thúc chị và đồng đội kiên định đi đến cùng.

ẢNH: ĐÌNH HUY

Để vượt qua thách thức này, chị Hằng chia sẻ, nhóm phải giải quyết 2 bài toán lớn, đầu tiên là làm rõ nguyên lý hoạt động, cấu tạo của "đầu tự dẫn"; tiếp đó, phải xây dựng được quy trình kiểm tra phản ánh đúng môi trường hoạt động của tên lửa nhằm kiểm chứng lại hoạt động của "đầu tự dẫn".

"Với bài toán thứ nhất, chúng tôi áp dụng phương pháp “thiết kế ngược”, giả lập các tình huống tác chiến, xây dựng hàng trăm kịch bản và nhiều phiên bản chế thử để dần hoàn thiện đầu dẫn. Với bài toán thứ hai, chúng tôi đã nghĩ ra cách làm sáng tạo mang tính đột phá. Đó là tự nghiên cứu, xây dựng phòng bắn thử nghiệm, đây là phòng bắn thử tên lửa đầu tiên của khu vực Đông Nam Á; sử dụng cano, máy bay mang tự dẫn để tiếp cận mục tiêu thay cho việc bắn tên lửa để thử nghiệm. Với sự sáng tạo này, chúng tôi đã rút ngắn thời gian nghiên cứu và tiết kiệm hàng trăm tỉ đồng cho Nhà nước", chị Hằng nhớ lại.

Năm 2020, sản phẩm được nghiệm thu cấp Bộ Quốc phòng, đánh dấu thành công đầu tiên trong nghiên cứu, phát triển tên lửa đối hạm cận âm tầm trung của quân đội ta. Thành công này đã khẳng định năng lực làm chủ công nghệ cao của kỹ sư Việt Nam, ghi dấu mốc lịch sử khi lần đầu tiên người Việt Nam tự chủ trong nghiên cứu, thiết kế, chế tạo thành công "đầu tự dẫn", một thành phần phức tạp mà nhiều nước phát triển còn chưa làm được.

Tận dụng bếp gas mini và nồi nhôm để nghiên cứu tên lửa

Để đạt được thành công đó, chị Hằng và đồng đội đã trải qua một hành trình đầy thử thách. Đó là những đêm trắng làm việc đến kiệt sức, có người chảy máu cam, chỉ kịp lấy giấy cầm máu rồi tiếp tục làm việc. Hay trên những chuyến tàu thử nghiệm ngoài biển, say sóng vật vã, tỉnh dậy lại cố gắng hoàn thành nhiệm vụ trước khi gục xuống sàn tàu.

ẢNH: ĐÌNH HUY

"Trong thử nghiệm trên máy bay, ban đầu các kỹ thuật viên lo ngại về an toàn bay và chưa sẵn sàng hợp tác, nhưng với sự kiên trì, kiến thức và quyết tâm, chúng tôi đã thuyết phục được họ đồng hành. Nhiều chuyến bay yêu cầu độ cao thấp, tiềm ẩn nguy hiểm, song vì nhiệm vụ, tất cả đều sẵn sàng đối mặt", chị Hằng kể.

Sự thiếu thốn còn buộc chị Hằng và đồng đội phát minh ra những cách làm tưởng chừng khó tin. Khi nghiên cứu, phát triển công nghệ hàn nhúng - một kỹ thuật quan trọng trong ngành hàng không vũ trụ vì không có thiết bị chuyên dụng, họ đã tận dụng bếp gas mini và nồi nhôm gia dụng để chế tạo. Những công cụ tưởng như gắn với căn bếp lại trở thành “đồ nghề” trong phòng thí nghiệm quốc phòng, là minh chứng cho tinh thần không lùi bước của tập thể nhỏ bé nhưng giàu khát vọng.

Từ cột mốc đầu tiên, chị Hằng không dừng lại. Chị cùng đồng đội tiếp tục phát triển thêm các dòng sản phẩm “đầu tự dẫn” cho các loại tên lửa mới, tầm xa hơn, độ chính xác cao hơn. Nếu như nhiều nước mất không dưới 10 năm để phát triển một dòng tên lửa, thì trong vòng 8 năm, nhóm nghiên cứu của chị Hằng đã cho ra đời 3 dòng sản phẩm “đầu tự dẫn”, radar đo cao cho 3 dòng tên lửa đối hạm giúp tên lửa có thể bay hành trình bám biển ở độ cao rất thấp, chống tác chiến điện tử. Những bước đi ấy đặt nền móng vững chắc cho tương lai của ngành công nghiệp tên lửa Việt Nam.

Với chị, danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân không chỉ là phần thưởng cao quý dành cho cá nhân mà còn là sự ghi nhận xứng đáng đối với tập thể đồng đội đã cùng nhau đi qua những năm tháng thử thách.

“Chúng tôi rất tự hào vì chỉ trong một thời gian không dài đã góp phần phát triển những dòng sản phẩm mới, hiện đại cho quân đội. Thành tựu hôm nay vừa là lời tri ân thế hệ cha anh, vừa là trách nhiệm thiêng liêng để bảo vệ vững chắc Tổ quốc”, chị Hằng xúc động.