Nông dân than khó đưa nông sản lên sàn vì phí cao, cước vận chuyển quá đắt

Tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ X do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam phối hợp với Bộ Công Thương tổ chức sáng 1/10, nhiều nông dân bày tỏ sự quan tâm đến việc kinh doanh trên các nền tảng mạng xã hội và sàn thương mại điện tử.

Phí sàn cao, biên lợi nhuận thấp

Chị Chảo Thị Yến, thành viên Hợp tác xã Goong (Lào Cai), cho biết thị trường thương mại điện tử Việt Nam hiện do nhiều doanh nghiệp lớn nắm giữ, chiếm thị phần quan trọng trong hoạt động xuất nhập khẩu.

Theo chị Yến, nông dân đang đối diện ba thách thức chính khi tham gia bán hàng trên các sàn thương mại điện tử là: phí sàn cao trong khi biên lợi nhuận từ nông sản rất thấp; nếu bán rẻ thì thua lỗ, còn tăng giá lại mất lợi thế cạnh tranh. Ngoài ra, các sàn thương mại điện tử còn áp dụng nhiều điều kiện khắt khe, gây khó khăn cho nông dân trong việc tiếp cận.

Chị dẫn chứng, nhiều đơn hàng phải chịu chi phí vận chuyển cao, có khi gấp đôi giá trị hàng hóa. Từ thực tế này, chị đề nghị Bộ trưởng Công Thương Nguyễn Hồng Diên cho biết kế hoạch phối hợp với các sàn để vừa bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng và nhà sản xuất, vừa thúc đẩy tiêu thụ nông sản Việt Nam ở trong nước và quốc tế.

Đồng thời, chị Yến cũng kiến nghị Nhà nước có cơ chế, chính sách để các sàn điều chỉnh mức phí hợp lý, đồng thời tháo gỡ những vướng mắc trong vận chuyển, giúp nông dân đưa nông sản đi xa hơn, với chất lượng tốt hơn.

Trao đổi tại diễn đàn, bà Lê Hoàng Oanh, Cục trưởng Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), cho biết Bộ đã ban hành Chiến lược phát triển Thương mại điện tử quốc gia giai đoạn 2026-2030. Theo đó, các Sở Công Thương và hiệp hội ngành hàng được giao xây dựng đề án cụ thể để hỗ trợ địa phương triển khai.

“Chúng tôi đang tích cực hướng dẫn địa phương thực hiện chiến lược. Hy vọng với định hướng này, sự quan tâm dành cho các hiệp hội sẽ lớn hơn, từ đó thúc đẩy liên kết và hỗ trợ lẫn nhau”, bà Oanh nhấn mạnh.

Liên quan đến chi phí sàn và vận chuyển, Cục trưởng cho biết đây là yếu tố thuộc cơ chế thị trường, Nhà nước không thể can thiệp trực tiếp. Tuy nhiên, Bộ trưởng Công Thương đã chỉ đạo Cục làm việc và đạt được nhiều thỏa thuận, cam kết với các sàn thương mại điện tử lớn.

Theo đó, các sàn cam kết triển khai nhiều chương trình hỗ trợ: quảng bá sản phẩm OCOP, giới thiệu sản phẩm mới từ địa phương, hướng dẫn chuẩn hóa để sản phẩm đủ điều kiện lên sàn, tổ chức đào tạo miễn phí giúp doanh nghiệp Việt bán hàng hiệu quả hơn.

Để giảm phí sàn và chi phí logistics, bà Oanh cho biết Bộ khuyến khích nông dân, doanh nghiệp nâng cao chất lượng, mở rộng quy mô, áp dụng hình thức gom hàng, vận chuyển kết hợp nhằm tiết kiệm chi phí. Song song đó, Bộ cũng thường xuyên tổ chức thêm các chương trình khuyến mại, ngoài chương trình thường niên, nhằm yêu cầu sàn giảm giá, tung khuyến mại lớn – tạo cơ hội quảng bá sản phẩm với chi phí thấp hơn.

Chia sẻ tại diễn đàn, Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên nhấn mạnh yếu tố quan trọng nhất trong định hướng chính sách bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng chính là Luật Thương mại điện tử, dự kiến được Quốc hội thông qua tại kỳ họp tháng 10 tới. Sau khi luật ban hành, Bộ sẽ có văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương tận dụng hiệu quả các chương trình xúc tiến thương mại để hỗ trợ các sản phẩm chủ lực, đặc biệt là nông sản và thủy sản.

Theo Bộ trưởng, các hình thức hỗ trợ có thể bao gồm: miễn phí đưa sản phẩm mới lên sàn, giảm chi phí logistics, ưu tiên cho các mặt hàng trọng điểm. Đồng thời, việc điều chỉnh các nghị định liên quan đến Luật Thương mại điện tử trong thời gian tới sẽ giúp giải quyết căn bản những vướng mắc của doanh nghiệp sản xuất, đồng thời tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng.

Lãnh đạo địa phương, KOL livestream bán hàng có hợp lý?

Liên quan đến xu hướng bán hàng qua livestream, TS Bùi Quý Thuấn, giảng viên Trường Đại học Phenikaa, cho biết thời gian gần đây việc ứng dụng công nghệ để kết nối thị trường nông sản ngày càng được quan tâm. Nhiều lãnh đạo địa phương và cả những người có sức ảnh hưởng lớn (KOL) đã tham gia các buổi livestream nhằm hỗ trợ nông dân tiêu thụ sản phẩm.

Tuy nhiên, TS Thuấn đặt vấn đề: cách làm này liệu có hợp lý và bền vững hay không? “Chúng ta có cần một quy hoạch, định hướng rõ ràng để tránh sự cạnh tranh thiếu lành mạnh, đồng thời bảo đảm thị trường trong nước phát triển hài hòa và nông sản Việt giữ được giá trị đúng mức?”, ông nêu.

TS Thuấn cũng chỉ ra rằng hiện nay nhiều doanh nghiệp đang tích cực xuất khẩu sản phẩm OCOP ra thị trường quốc tế, trong khi chưa quan tâm đúng mức đến thị trường trong nước. Vì vậy, câu hỏi đặt ra là: cần làm gì để hỗ trợ doanh nghiệp xúc tiến thị trường trong nước hiệu quả hơn?

Chia sẻ về vấn đề này, Cục trưởng Lê Hoàng Oanh cho rằng, ứng dụng công nghệ thông tin trong bán hàng (livestream) là tất yếu không chỉ ở Việt Nam mà cả trên thế giới. Tại Trung Quốc, họ đang áp dụng rất mạnh mẽ hình thức livestream để quảng cáo, bán hàng. 

Về việc làm thế nào để livestream bán hàng lành mạnh, bà Oanh khẳng định đơn vị đang xây dựng dự thảo Luật Thương mại điện tử. Trong đó có các điều khoản riêng quy định về livestream, các quy định rõ ràng các vấn đề liên quan đến bán hàng qua hình thức này giúp các địa phương, nông dân livestream đúng hướng, đúng quy định và hiệu quả cao hơn.

Đối với vấn đề hỗ trợ doanh nghiệp xúc tiến thương mại trong nước, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương), cho biết thời gian qua đơn vị đã phối hợp với Bộ Nông nghiệp và Môi trường cùng các địa phương đẩy mạnh xúc tiến thương mại cho sản phẩm OCOP.

“Hàng năm, chúng tôi tổ chức các hoạt động kết nối cung – cầu, qua đó giúp nông dân và doanh nghiệp tiếp cận từ doanh nghiệp FDI đến các hệ thống bán lẻ trong nước, tạo đầu ra ổn định cho sản phẩm OCOP. Cục cũng mở lớp tập huấn, đào tạo kỹ năng livestream bán hàng, đồng thời bắt kịp xu hướng tiêu dùng mới để giúp bà con tiêu thụ sản phẩm ngay tại địa phương,” ông Phú chia sẻ.