Khi chính phủ Đức quyết định nới quy tắc “trần nợ công”, vốn được xem là nền tảng của sự thận trọng tài khóa nhiều thập kỷ qua, châu Âu đã kỳ vọng vào một bước ngoặt lịch sử.
Chính quyền Berlin không chỉ nới lỏng kỷ luật ngân sách, mà còn lập quỹ đầu tư hạ tầng và khí hậu trị giá tới 500 tỷ Euro (592 tỷ USD), đồng thời mở đường cho chi tiêu quốc phòng vượt trần.
Giới phân tích gọi đây là “cú hích tài khóa lớn nhất” kể từ sau khủng hoảng tài chính toàn cầu. Thế nhưng đến nay, các con số tăng trưởng lại phơi bày một nghịch lý: tiền đã sẵn, chính sách đã thay đổi, song nền kinh tế lớn nhất Châu Âu vẫn ì ạch.
Kỳ vọng và thực tế
Xin được nhắc rằng “Trần nợ công” (Debt Brake) là một nguyên tắc hiến pháp của Đức, giới hạn thâm hụt ngân sách định kỳ (structural deficit) ở mức tối đa khoảng 0,35% GDP trong thời bình. Mục đích giữ cho nợ công ổn định, tạo uy tín tài chính; nhưng bị chỉ trích là cản trở đầu tư công dài hạn, khiến hạ tầng bị trì trệ.
Bởi vậy khi Đức nới trần nợ công, lập quỹ đầu tư 500 tỷ Euro cho hạ tầng, khí hậu, giáo dục, số hóa, nghiên cứu, loại trừ chi tiêu quốc phòng vượt mức 1% GDP khỏi quy tắc debt brake, cho phép các bang (Länder) vay nợ ròng mới tới 0,35% GDP (trước đây yêu cầu cân bằng ngân sách), cả Châu Âu đã phải bàn tán.
Ban đầu, động thái của Đức được nhìn nhận như một liều thuốc giải độc cho cả eurozone. Sau hai năm liên tiếp suy thoái (2023-2024), nhiều người tin rằng dòng vốn đầu tư mới sẽ nhanh chóng kích thích tăng trưởng.
Thế nhưng, thực tế lại khác xa.
Số liệu chính thức cho thấy GDP quý I/2025 của Đức tăng khiêm tốn 0,3%, rồi ngay lập tức quay đầu giảm 0,3% trong quý II. Khu vực đồng tiền chung Eurozone nói chung cũng hụt hơi, chỉ tăng trưởng 0,6% quý I và 0,1% trong quý II/2025.
Một phần nguyên nhân đến từ “độ trễ giải ngân”, vấn đề cố hữu của nền hành chính Đức. Việc biến cam kết ngân sách thành dự án cụ thể đòi hỏi thời gian thiết kế, đấu thầu, phê duyệt, và điều này khiến tác động kinh tế chưa thể hiện ngay trong các chỉ số.
Cỗ máy hành chính phức tạp của Đức đang trở thành rào cản, khiến các dự án cơ sở hạ tầng và khí hậu bị trì hoãn.
Chuyên gia Holger Schmieding, kinh tế trưởng của Berenberg, thừa nhận: “Ở Đức, tiêu tiền cần nhiều thời gian”.
Hãng tin CNBC cho hay câu hỏi quan trọng hơn là 500 tỷ Euro đang được phân bổ như thế nào?
Bà Franziska Palmas, chuyên gia kinh tế cấp cao về châu Âu tại Capital Economics, đã cảnh báo về "thâm hụt ngân sách cao hơn nhiều" ở Đức trong những năm tới do chi tiêu phung phí cùng với một số hậu quả tiềm ẩn không lường trước được.
Không phải tất cả số tiền 500 tỷ Euro đều được dành cho các khoản đầu tư sinh lời. Một phần ngân sách bổ sung đã được phân bổ cho các chi phí khác, bao gồm cắt giảm thuế điện cho doanh nghiệp và chi trả cho các khoản phúc lợi xã hội ngày càng tăng do dân số già hóa.
Mặc dù những biện pháp này có thể hỗ trợ doanh nghiệp và an sinh xã hội, chúng lại không có tác động kích thích kinh tế mạnh mẽ như việc đầu tư trực tiếp vào các dự án sản xuất.
“Miễn thuế điện có thể giúp doanh nghiệp, nhưng chi cho lương hưu và y tế chủ yếu phản ánh gánh nặng nhân khẩu học tại Đức chứ không tạo thêm động lực tăng trưởng kinh tế ngắn hạn”, chuyên gia Palmas cảnh báo.
Mặc dù bà Palmas cho biết những thay đổi này sẽ giúp nền kinh tế Đức tăng trưởng vào năm 2026 nhưng sự tăng trưởng có thể không mạnh mẽ như nhiều nhà kinh tế dự đoán.
Hạn chế
Hãng tin CNBC nhận định ngay cả khi các dự án đầu tư công lớn tại Đức được giải ngân và khởi động, mức độ đóng góp vào tăng trưởng eurozone cũng không quá ấn tượng.
Sự suy thoái của Đức đã gây ra những hệ lụy cho toàn bộ khu vực đồng euro.
Chuyên gia Schmieding của Berenberg ước tính gói tài khóa của Đức chỉ có thể cộng thêm khoảng 0,3 điểm phần trăm vào GDP nước này và 0,1 điểm phần trăm cho cả khu vực. Ngay cả các dự báo lạc quan hơn cũng chỉ đặt kỳ vọng mức tăng trưởng quanh 1% cho Đức trong năm 2026, con số khiêm tốn nếu so với quy mô 500 tỷ Euro đã được cam kết.
Mặc dù Đức vẫn là đối tác thương mại quan trọng nhất của nhiều quốc gia châu Âu, sự yếu kém của nền kinh tế này đang làm giảm niềm tin và cản trở sự phục hồi chung của toàn khối.
Theo CNBC, bức tranh này cho thấy nới trần nợ công chỉ là điều kiện cần, không phải điều kiện đủ. Đầu tư công của Đức vốn chậm chạp do thủ tục hành chính, thiếu năng lực triển khai dự án, và vướng mắc chính trị ở cấp liên bang – địa phương.
Đồng thời, dân số già hóa tiếp tục bào mòn lực lượng lao động và làm phình to chi phí phúc lợi, hạn chế dư địa cho các khoản chi có tác dụng thúc đẩy năng suất.
Rõ ràng, Đức từng được kỳ vọng trở thành “đầu tàu” kéo châu Âu thoát khỏi trì trệ. Thế nhưng hiện tại, những con số cho thấy Berlin mới chỉ tạo ra tác động tâm lý tích cực nhiều hơn là hiệu quả kinh tế thực sự.
Các chuyên gia cho rằng hiệu ứng rõ ràng hơn có thể chỉ xuất hiện từ 2026, nếu dòng vốn khổng lồ kia được triển khai đúng chỗ và đúng lúc.
Câu hỏi đặt ra là: liệu nước Đức có đủ tốc độ và sự quyết đoán để biến 500 tỷ euro thành động lực tăng trưởng bền vững, hay khoản chi khổng lồ này sẽ chỉ bù đắp chi phí già hóa và duy trì mức tăng trưởng khiêm tốn?
Với nền kinh tế lớn nhất châu Âu, câu trả lời sẽ không chỉ quyết định tương lai của Đức mà còn ảnh hưởng tới sức sống của cả khu vực Eurozone.
*Nguồn: CNBC, Fortune, BI
