Hai năm gần đây, những buổi đi siêu thị cuối tuần trở thành thói quen của gia đình chị Mai Anh ở phường An Nhơn (TP HCM). Trước kia, họ chỉ ghé siêu thị vài lần mỗi tháng, nay tần suất dày hơn vì có thể mua hàng và ăn uống trong cùng một không gian.
Thay đổi này phản ánh dịch chuyển trong hành vi tiêu dùng đô thị: người dân muốn giảm số điểm đến, ưu tiên nơi có thể "giải quyết trọn gói" nhu cầu để tiết kiệm thời gian. Điều đó buộc các nhà bán lẻ điều chỉnh mô hình, mở rộng khu ẩm thực, quầy bánh, chế biến tại chỗ và bổ sung công nghệ nhằm tăng thời gian lưu trú, từ đó giữ doanh thu trong bối cảnh sức mua phục hồi không đồng đều.
Khu ẩm thực tại siêu thị Co.op Thống Nhất (Bình Dương cũ) luôn đông khách mỗi cuối tuần. Ảnh: Hồng Châu
Lãnh đạo một doanh nghiệp bán lẻ top đầu ở TP HCM, cho biết siêu thị đang bước vào giai đoạn phải tăng dịch vụ vì "lợi nhuận thuần từ bán hàng hóa không còn hấp dẫn như trước". Biên lợi nhuận nhóm hàng thiết yếu ngày càng mỏng do giá cạnh tranh, trong khi mô hình tích hợp ẩm thực - trải nghiệm giúp kéo dài thời gian ở lại và tăng chi tiêu bổ sung. "Nếu không đa dạng dịch vụ, siêu thị khó giữ tần suất ghé thăm của khách đô thị - nhóm có nhiều lựa chọn thay thế", ông nói.
Thực tế tại một số hệ thống lớn cho thấy hướng đi này mang lại kết quả. Ở Emart Phan Văn Trị, phường An Nhơn, khu ẩm thực thường kín bàn cuối tuần, buộc quầy chế biến nóng tăng sản lượng. Nhân viên quầy tokbokki cho biết, họ bán khoảng 300-400 phần mỗi ngày; quầy sushi thường hết hàng vào trưa và chiều tối. Co.opmart Thống Nhất (Bình Dương cũ) ghi nhận lượng khách tăng sau khi thiết kế khu ẩm thực liền mạch với khu thực phẩm, hàng thiết yếu tạo cảm giác như một "food court mini".
Ông Nguyễn Ngọc Thắng, Phó tổng giám đốc Saigon Co.op, nói đây là mô hình siêu thị thế hệ mới, được áp dụng đầu tiên tại Co.opmart Thống Nhất. Người tiêu dùng có thể mua sắm, ăn uống và trải nghiệm công nghệ như robot hướng dẫn, quầy ăn uống nhanh tự phục vụ. Nếu vận hành hiệu quả, doanh nghiệp sẽ điều chỉnh các siêu thị hiện hữu theo từng khu vực và nhu cầu tiêu dùng; đồng thời dự kiến tích hợp AI cho robot hướng dẫn và thử nghiệm máy bán hàng tự động.
Khách hàng trải nghiệm sử dụng Robot tại Co.opmart Thống Nhất (Bình Dương cũ). Ảnh: Hồng Châu
Các nhà bán lẻ ngoại cũng mở rộng dịch vụ theo hướng tương tự. Central Retail - đơn vị vận hành GO! - cho biết khu ăn uống trước đây chỉ chiếm diện tích nhỏ, nay đã tăng hơn, đa dạng danh mục sản phẩm. Tại GO! An Lạc (TP HCM), doanh nghiệp vừa đưa vào hoạt động khu Bakery & Coffee với quầy làm bánh mở, cùng các dòng sản phẩm sourdough, chocolate và đồ uống. Mô hình sẽ được nhân rộng khi Central Retail dự kiến mở thêm 10-12 trung tâm thương mại và 23-25 siêu thị GO! trong ba năm tới.
Phân khúc cao cấp cũng nhanh chóng tham gia xu hướng này. Mena Gourmet Market vừa mở điểm bán thứ hai tại Nhà Bè với mô hình "tất cả trong một", kết hợp siêu thị với không gian ẩm thực đa văn hóa và quầy bar. Ông Nguyễn Đức Quỳnh - Chủ tịch Mena Gourmet, cho biết mô hình giúp tăng tần suất quay lại của khách muốn gói gọn ăn uống và mua sắm thực phẩm chất lượng cao trong một điểm đến.
Động lực thúc đẩy các siêu thị mở rộng dịch vụ đến từ sức mua phân tầng. Theo Cục Thống kê, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng 11 tháng đạt 6,38 triệu tỷ đồng (tương đương khoảng 244 tỷ USD theo tỷ giá Vietcombank), tăng 9,1% so với cùng kỳ; trong đó bán lẻ hàng hóa tăng 7,9%. Tuy nhiên, phần tăng chủ yếu đến từ nhóm lương thực - thực phẩm (tăng 9,6%), cao hơn nhóm hàng không thiết yếu. Điều này cho thấy người dân ưu tiên chi cho nhu cầu cơ bản, thận trọng với khoản chi khác, buộc siêu thị phải tạo thêm lý do để giữ khách.
Một chuyên gia tư vấn vận hành bán lẻ tại TP HCM nhận định mô hình "siêu thị - dịch vụ" sẽ trở thành chuẩn mới trong thập kỷ tới. "Thị trường vận hành theo hướng "ai giữ được thời gian của khách hàng, người đó thắng". Khi sức mua hàng không thiết yếu chững lại, trải nghiệm ăn uống - giải trí giúp siêu thị tạo lợi thế mà thương mại điện tử khó thay thế", ông nói.
Khách hàng đi siêu thị Mena Gourmet Market Nhà Bè (TP HCM) thưởng thức ẩm thực tại nhà hàng thiết kế trong siêu thị. Ảnh: Hồng Châu
Khảo sát tại TP HCM cho thấy Aeon, Lottemart và Saigon Co.op đều cải tổ không gian theo hướng mở, tăng khu tiện lợi, chế biến tại chỗ và bakery (khu làm bánh) để kéo khách quay lại thường xuyên hơn. Trong bối cảnh chi phí vận hành cao và doanh thu biến động theo nhóm hàng, việc mở rộng dịch vụ đang trở thành công cụ cân bằng doanh số.
Theo báo cáo mới của Insight Asia (công ty nghiên cứu thị trường có trụ sở tại Singapore), thị trường bán lẻ Việt Nam đang tăng trưởng mạnh, với quy mô khoảng 309,7 tỷ USD. Tỷ trọng kênh bán lẻ hiện đại (MT) tăng từ 15% năm 2005 lên 27% hiện nay. Insight Asia dự báo kênh MT có thể đạt 35% vào năm 2030, tương ứng tốc độ tăng trưởng kép khoảng 12% một năm - nhanh nhất ASEAN. Động lực đến từ quy mô dân số hơn 100 triệu người, giai đoạn "dân số vàng" kéo dài đến khoảng 2040, đô thị hóa nhanh và tầng lớp trung lưu mở rộng, làm hành vi tiêu dùng chuyển mạnh sang mô hình chú trọng chất lượng, trải nghiệm và tiện lợi.
Theo Bộ Công Thương, đến cuối năm 2024, Việt Nam có hơn 1.240 siêu thị và 250 trung tâm thương mại, kênh bán lẻ hiện đại chiếm khoảng 22% tổng doanh thu. Năm nay, mạng lưới này tiếp tục mở rộng khi nhiều nhà bán lẻ trong và ngoài nước gia tăng hiện diện: WinCommerce tăng số siêu thị và cửa hàng WinMart/WinMart+, Bách Hóa Xanh mở thêm điểm bán tại miền Bắc, còn AEON, Central Retail và GS25 liên tục khai trương cơ sở mới.
Theo các chuyên gia, Việt Nam vẫn là thị trường hấp dẫn, khiến cuộc cạnh tranh ngày càng gay gắt. Lợi thế không còn nằm ở tốc độ mở điểm bán, mà ở khả năng tích hợp dịch vụ và ứng dụng công nghệ vào vận hành. Thời gian tới được dự báo là giai đoạn tái cấu trúc mạnh: các hệ thống linh hoạt hơn, mô hình dịch vụ phù hợp từng địa phương sẽ nắm ưu thế, trong khi mô hình "thuần siêu thị" có thể thu hẹp thị phần.
