Tía tô là cây thảo dược vị cay, tính ấm, thường mọc ở vùng nông thôn Việt Nam. Theo y học cổ truyền, lá tía tô có công dụng giải cảm, tiêu viêm, an thai và giảm đau bụng.
Trong khi đó, gừng, vị thuốc phổ biến khác, cũng có tính ấm, giúp kháng khuẩn, hỗ trợ tiêu hóa và trị ho. Khi nấu chung, hai nguyên liệu này tạo thành bài thuốc dân gian giúp hạ sốt, giảm ho, tiêu đờm và hỗ trợ tiêu hóa.
Một số cách sử dụng phổ biến là nấu nước uống khi bị cảm lạnh, nấu cháo giải cảm với tía tô, gừng, hành lá, hoặc giã lấy nước lá tía tô pha muối để giảm đau bụng, đầy hơi. Ngoài ra, nhiều người còn dùng nước tía tô để hỗ trợ giảm cân, nhờ khả năng thúc đẩy trao đổi chất và giảm tích mỡ.
Lá tía tô, khi kết hợp cùng gừng tươi trở thành bài thuốc dân gian hiệu quả. (Ảnh minh hoạ)
Tuy nhiên, theo lương y Bùi Đắc Sáng (Hội Đông y Hà Nội), dù là bài thuốc lành tính, nhưng người dùng vẫn cần thận trọng, đặc biệt là những trường hợp sau:
Người có cơ địa dị ứng
Dù hiếm gặp, song tía tô và gừng đều có thể gây phản ứng dị ứng ở một số người nhạy cảm. Triệu chứng có thể bao gồm nổi mề đay, ngứa, sưng môi hoặc khó thở. Đặc biệt, tía tô chứa tinh dầu mạnh, có thể gây kích ứng nếu dùng liều cao hoặc kéo dài.
Nếu từng có tiền sử dị ứng với bất kỳ loại tinh dầu hoặc thảo dược nào, thì người dùng cần thử lượng nhỏ trước khi sử dụng thường xuyên.
Phụ nữ mang thai
Trong dân gian, tía tô từng được dùng để an thai và trị cảm cúm khi mang thai. Tuy nhiên, một số chuyên gia y học cổ truyền khuyến cáo bà bầu không nên lạm dụng, bởi tính ấm và hoạt chất trong lá tía tô có thể ảnh hưởng đến huyết áp hoặc kích thích tử cung.
Phụ nữ mang thai chỉ nên sử dụng nước tía tô, gừng theo chỉ định của bác sĩ hoặc lương y có chuyên môn, không dùng kéo dài hoặc thay thế thuốc điều trị chính.
Người đang dùng thuốc điều trị bệnh nền
Tía tô có thể tương tác với một số loại thuốc điều trị huyết áp, tiểu đường hoặc thuốc chống đông máu. Gừng cũng có tính chất làm loãng máu nhẹ, do đó khi kết hợp với thuốc tây có thể tăng nguy cơ chảy máu hoặc làm giảm tác dụng thuốc.
Người đang điều trị bệnh mạn tính nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng các loại nước sắc từ thảo dược, kể cả những nguyên liệu quen thuộc như tía tô và gừng.
Người bị huyết áp cao hoặc nhiệt cơ địa
Cả tía tô và gừng đều có tính ấm, nếu người có thể trạng nhiệt, hay nổi mụn, nóng trong dùng thường xuyên có thể khiến tình trạng trở nên trầm trọng. Với người bị huyết áp cao, việc sử dụng gừng liều cao cũng có thể gây tăng huyết áp nhẹ.
Nên dùng với liều lượng vừa phải, không sử dụng liên tục quá 5–7 ngày, đặc biệt trong thời tiết nắng nóng.
Trẻ nhỏ dưới 1 tuổi
Hệ tiêu hóa và khả năng chuyển hóa dược tính của trẻ nhỏ chưa hoàn thiện, dễ bị kích ứng bởi tinh dầu hoặc chất cay trong tía tô và gừng. Ngoài ra, trẻ nhỏ cũng rất nhạy cảm với bất kỳ thay đổi nào trong chế độ ăn uống, kể cả từ thảo dược.
Không nên cho trẻ dưới một tuổi uống nước lá tía tô, gừng. Với trẻ lớn hơn, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi áp dụng bài thuốc dân gian.
Sử dụng đúng cách để đạt hiệu quả
Nếu không thuộc các nhóm cần lưu ý, người khỏe mạnh có thể dùng nước tía tô gừng như một biện pháp hỗ trợ sức khỏe, đặc biệt trong mùa mưa lạnh hoặc khi mới chớm cảm. Tuy nhiên, cần đảm bảo dùng nguyên liệu sạch, nấu kỹ, không để qua ngày; không uống khi bụng đói hoặc lúc đang sốt cao; mỗi lần chỉ nên uống từ 150–250 ml, 1–2 lần mỗi ngày và không dùng kéo dài quá một tuần nếu không có chỉ định.
Tía tô và gừng là những "vị thuốc trong bếp" mang lại nhiều lợi ích sức khỏe nếu biết sử dụng đúng cách. Tuy nhiên, không phải ai cũng phù hợp với các bài thuốc dân gian. Trước khi áp dụng thường xuyên, người dùng đặc biệt thuộc nhóm nguy cơ nên hỏi ý kiến chuyên gia để đảm bảo an toàn cho bản thân và gia đình.
