Sau một thời gian trầm lắng từ năm 2019 đến tháng 4/2022, thị trường ngoại hối của Việt Nam gần đây đã trải qua một số bất ổn.
Tỷ giá VND/USD do các ngân hàng thương mại trong nước đưa ra tăng 1,7% từ tháng 4 đến tháng 7 (so với 0,62% trong 4 tháng năm 2022) trong khi tỷ giá chợ đen tăng nhanh hơn, đạt 3,96% so với đầu năm lên mức cao mới ở 24.600 đồng/USD. Sự mất giá của đồng Việt Nam (VND) so với USD trên thực tế đang diễn ra song song với các đồng tiền thế giới cũng như các đồng tiền ASEAN vì:
Thứ nhất, việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) tăng lãi suất đang làm gia tăng chênh lệch lãi suất với các nước này, do đó làm tăng sức mạnh cho đồng bạc xanh trên toàn thế giới. Điều này đã thúc đẩy các công ty nước ngoài tại Việt Nam chuyển tiền về nước.
Thứ hai, với tư cách là nước nhập khẩu ròng dầu, Việt Nam bị ảnh hưởng bởi đợt tăng giá dầu thô. Trong 6 tháng 2022, nhập khẩu ròng nhiên liệu hóa thạch của Việt Nam đã tăng gấp đôi lên 6,9 tỷ USD.
Cuối cùng nhưng không kém phần quan trọng, đầu cơ trong nước cũng đang tăng lên đáng kể, đẩy tỷ giá hối đoái trên thị trường chợ đen tăng nhanh hơn tỷ giá ngân hàng. Tỷ giá VND ít giảm giá hơn so với các đồng tiền khác đang làm dấy lên lo ngại rằng NHNN có thể tăng lãi suất theo Fed và VND sẽ mất giá nhanh hơn (NHNN vẫn giữ quan điểm thích nghi và lãi suất không thay đổi ở mức 4% hiện nay).
Mặc dù NHNN không có mục tiêu cụ thể về tỷ giá hối đoái danh nghĩa nhưng nhằm duy trì sự ổn định. Hơn nữa, việc giảm giá quá nhiều có thể làm suy yếu nhu cầu nội địa thông qua lạm phát gia tăng , hiện vẫn đang được NHNN kiểm soát. NHNN đã can thiệp vào thị trường ngoại hối bằng cách bán 13 tỷ USD cho các ngân hàng thương mại trong nước trên cả thị trường giao ngay và thị trường kỳ hạn. Điều này đã làm dịu thị trường ngoại hối trong nước với tỷ giá hối đoái từ các ngân hàng thương mại và thị trường tự do giảm lần lượt 0,3% và 0,8% so với mức cao nhất cách đây 2 tuần.
Áp lực tỷ giá sẽ giảm hơn nữa trong những tháng tới
Việc NHNN tiếp tục bán USD đã làm giảm dự trữ ngoại hối khoảng 12%, một trong 5 biện pháp can thiệp lớn nhất trong 20 năm qua. Tình hình có thể trở nên tồi tệ hơn không? So sánh về các sự kiện này cho thấy rằng tình hình vĩ mô hiện tại tốt hơn nhiều để chịu được sự leo thang tỷ giá hơn nữa.
Thứ nhất, trong khi nền kinh tế có khả năng phục hồi nhanh chóng sau giãn cách, trở lại quỹ đạo tăng trưởng dài hạn 6-7%/năm, lạm phát đã thấp hơn nhiều so với 10 năm qua (bình quân 2,5% trong 6 tháng đầu năm so với 15% giai đoạn 2008-2011).
Thứ hai, liên quan đến dòng chảy ngoại hối, ngoại trừ quý 2/2021 và quý 3/2021 khi xuất khẩu bị ảnh hưởng bởi các đợt giãn cách nghiêm ngặt trong nước, Việt Nam đã liên tục công bố thặng dư thương mại kể từ năm 2012 với vị thế là nền kinh tế định hướng xuất khẩu. Điều này có nghĩa là Việt Nam có thể sản xuất nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn mức tiêu thụ, điều này hoàn toàn trái ngược với giai đoạn trước khủng hoảng tài chính toàn cầu (GFC) 2008. Trong khi đó, FDI và FII cũng tiếp tục chảy vào Việt Nam nhờ 15 Hiệp định thương mại tự do có hiệu lực, đẩy tài khoản tài chính ròng lên mức cao kỷ lục 31,5 tỷ USD vào năm 2021.
Thứ ba, NHNN cũng đã tích lũy dự trữ ngoại hối lên mức cao kỷ lục 107 tỷ USD vào cuối năm 2021, tương đương với 3,8 tháng nhập khẩu.
Và cuối cùng, bất chấp sự tồn tại của thị trường ngoại hối tự do, lệnh cấm giao dịch bằng USD trong nước của NHNN vào năm 2013 đã thực sự cải thiện niềm tin của người dân vào giá trị của VND.
Do đó chúng tôi cho rằng tình hình vĩ mô và tỷ giá hiện tại đang có xu hướng tốt hơn nhiều so với trước đây, chúng tôi kỳ vọng sức mạnh dài hạn của đồng Việt Nam. Trong khi đó, chúng tôi cũng kỳ vọng các yếu tố vĩ mô sẽ phát triển theo chiều hướng thuận lợi trong những tháng tới.
Chúng tôi kỳ vọng: (1) Đà lạm phát tạo đỉnh vào quý 3/2022; (2) Tốc độ tăng lãi suất của Fed chậm lại (mức tăng 50 điểm cơ bản trong tháng 9/2022 so với mức tăng 75 điểm cơ bản vào tháng 7/2022); (3) EUR giảm để ổn định; và (4) Tiếp tục điều chỉnh giá dầu thô.
Nhìn chung, chúng tôi kỳ vọng áp lực ngoại hối trong nước sẽ hạ nhiệt hơn nữa trong những tháng tới và tỷ giá hối đoái tăng đột biến có thể sớm đảo chiều, như trong nửa đầu năm 2020 khi đại dịch bắt đầu.
