Gần đây, video "Làm mẹ không cần 100 điểm" của Shen Yifei – Phó giáo sư Viện Phát triển Xã hội và Chính sách Công, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Phát triển Gia đình, Đại học Phục Đán (Trung Quốc) – đã nhanh chóng lan truyền trên mạng xã hội, thu hút hàng triệu lượt xem và khơi dậy tranh luận sôi nổi.
Là học giả hàng đầu nghiên cứu về phụ nữ và gia đình, Shen chỉ ra rằng mô hình "làm mẹ chuyên sâu" (intensive mothering) – khái niệm do nhà xã hội học Mỹ Sharon Hays đề xuất đang khiến nhiều phụ nữ rơi vào kiệt quệ cả về thể chất lẫn tinh thần.
Theo bà, một người mẹ không cần phải hy sinh đến mức đánh mất chính mình: "Người mẹ phải biết yêu chính mình trước mới có thể yêu con tốt hơn. Một người chưa từng nếm vị ngọt thì không thể hình dung đường là gì", Shen Yifei bày tỏ.
Yêu bản thân trước, mới có năng lượng yêu con
Trong văn hóa Á Đông, người mẹ thường gắn liền với hình ảnh hy sinh, cống hiến lặng thầm. Shen Yifei cho rằng quan niệm này cần được nhìn lại, bởi nó vô tình tạo áp lực khổng lồ cho phụ nữ.
Bà dẫn lý thuyết "tách bạch nhiệm vụ" của Alfred Adler - nhà tâm lý học người Áo, để minh họa: mẹ có việc của mẹ, con có việc của con, không nên lẫn lộn.
Shen cũng áp dụng điều này trong đời sống cá nhân. Khi con gái mới 6 tháng tuổi, bà quyết định dứt sữa để ra Bắc Kinh hoàn thành khóa học về nữ quyền, dù bị gia đình phản đối. Trong sinh hoạt thường ngày, bà không che giấu cảm xúc với con: "Hôm nay mẹ tâm trạng không tốt, đừng đến gần mẹ."
Theo Shen, việc thừa nhận cảm xúc giúp trẻ hiểu rằng mẹ cũng là con người bình thường, có lúc vui, buồn, mệt mỏi, chứ không phải hình mẫu hoàn hảo. Đây chính là bài học quan trọng để con biết tôn trọng không gian và ranh giới của người khác.
Bạn không chỉ có "vai mẹ"
Một trong những thông điệp then chốt của Shen là: phụ nữ không chỉ có một vai trò duy nhất trong cuộc đời là làm mẹ.
Mẹ bà, thuộc thế hệ 1950, là mẫu phụ nữ tận tụy gia đình và hoài nghi sự nghiệp của con gái. Nhưng Shen lựa chọn giữ ranh giới rõ ràng: biết nói "không" với yêu cầu không phù hợp, đồng thời vẫn duy trì tình cảm gắn bó.
Trong gia đình ba thế hệ, bà áp dụng nguyên tắc "bình đẳng về quyền – trách – lợi" . Ví dụ, mẹ đảm trách việc nấu nướng; Shen tôn trọng và không can thiệp, kể cả khi không đồng tình với cách bà ngoại "đút cơm" cho cháu. Cậu con trai nhỏ thậm chí còn đùa: "Ngoại nghĩ cháu mập lên là nhờ mấy miếng cuối ngoại đút đó."
Đặc biệt, Shen không cố giấu khuyết điểm của mình trước con: "Có việc mẹ không làm được, có lúc mẹ sai."
Một lần, tự so sánh bản thân với mẹ của vận động viên nổi tiếng Gu Ailing, bà cảm thấy mình chưa tận tụy bằng. Nhưng con gái đã trấn an: "Bà ấy chỉ được biết đến với vai trò mẹ của Gu Ailing. Còn mẹ có nhiều bản sắc khác, điều đó cũng quan trọng. Với con, mẹ chưa bao giờ thiếu."
Câu trả lời ấy càng củng cố niềm tin của Shen rằng: điều con cần không phải một "người mẹ lý tưởng", mà là một người mẹ hạnh phúc và thật với chính mình.
Nuôi dạy bằng niềm vui, không bằng hy sinh
Shen Yifei cũng phản bác quan niệm "hy sinh tất cả cho con". Bà cho rằng, nhiều cha mẹ than vãn rằng đã dồn hết công sức cho con, nhưng lại bị coi thường. Nguyên nhân, theo Shen, là vì họ đã vô tình tước đi cơ hội tự trưởng thành của trẻ , khiến con thiếu lòng biết ơn.
Thay vào đó, bà đề xuất phương pháp "nuôi dạy bằng tích lũy ưu thế" gói gọn trong 16 chữ: Quan tâm sát sao – Ra tay thận trọng – Gắn nhãn tích cực – Vui vẻ trên hết.
Ví dụ, khi con trai chỉ giải được 30/100 bài toán trong 5 phút, Shen không trách mắng mà biến việc học thành trò chơi. Nhờ đó, bé hứng thú, tiến bộ nhanh chóng. Trong gia đình ấm áp ấy, các con vừa học cách biết ơn, vừa học cách cho đi.
Con gái Shen thường đi chợ cùng bà ngoại để bù đắp thời gian xa cách, còn con trai trở thành "cố vấn công nghệ" cho mẹ. Mối quan hệ mẹ - con vì thế không còn là sự đối kháng, mà là hành trình cùng nhau trưởng thành.
Người mẹ hạnh phúc trước hết là một người phụ nữ biết sống cho mình
Năm 2021, kỷ niệm 20 năm ngày cưới, Shen cùng chồng trở lại trường Đại học Phục Đán – nơi tình yêu của họ bắt đầu. Ngồi bên hồ nước, bà thẳng thắn nhìn nhận:
"Tôi là một người vợ, một người mẹ hạnh phúc. Nhưng trước hết, tôi là một phụ nữ biết yêu chính mình."
Từ trải nghiệm cá nhân lẫn nghiên cứu xã hội học, Shen mong muốn lan tỏa thông điệp: người mẹ không cần 100 điểm.
"Chỉ cần biết yêu bản thân, chấp nhận giới hạn và giữ được niềm vui, mẹ đã đủ tốt – và cũng đủ hạnh phúc", Shen Yifei khẳng định.
