Khác biệt từ cái nhìn đầu tiên
Nằm ở phía tây Hà Nội, giữa khuôn viên rộng lớn, Nhà máy Seraphin nổi bật với những khối nhà phủ sắc trắng óng ánh, phản chiếu ánh sáng từ tấm ốp bề mặt đặc biệt GRC - loại bê tông cốt sợi thủy tinh vốn chỉ xuất hiện ở các công trình sang trọng như cung điện, nhà hát, ga sân bay hay các công trình 5 sao. Bao xung quanh là thảm cây xanh mướt và hồ nước điều hòa, tạo nên khung cảnh thanh bình, khác hẳn sự ồn ào, nặng nề thường gắn liền với những nơi xử lý rác thải.
Không gian bên trong nhà máy được thiết kế để vừa vận hành vừa có thể đón khách tham quan. Có khu vực trồng cây, hồ nước nhỏ, đường dạo, cùng không gian làm việc và chỗ ở cho cán bộ, chuyên gia. Nhà máy luôn sẵn sàng tiếp đón các đoàn nghiên cứu, học sinh, sinh viên, người dân có thể tham quan và tìm hiểu về công nghệ xử lý rác và tuyên truyền, giáo dục về bảo vệ môi trường.
Nhà máy này được khởi công vào cuối tháng 3/2022, hoàn thành và bắt đầu tiếp nhận rác từ đầu tháng 5/2025. Thời điểm này trùng với dịp kỷ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Công suất của Seraphin là 2.250 tấn rác mỗi ngày đêm - nằm trong nhóm công suất lớn nhất hiện nay tại Việt Namcũng như khu vực.
Nhờ công nghệ đốt rác thu hồi nhiệt, nhà máy có thể sản xuất điện từ rác. Quy trình này được thiết kế khép kín: rác được tiếp nhận, xử lý và đốt ở nhiệt độ cao; khí thải được xử lý trước khi thải ra môi trường; phần nhiệt lượng được chuyển hóa thành điện năng.
Một trong những hạng mục trọng tâm của nhà máy là phòng điều hành trung tâm ứng dụng công nghệ số hoá, tự động hoá, AI hiện đại hàng đầu hiện nay. Từ đây, các kỹ sư giám sát toàn bộ hoạt động qua hệ thống màn hình và bảng điều khiển kết nối dữ liệu thời gian thực với các dây chuyền vận hành.
Ba lò đốt được vận hành tự động, mỗi lò công suất khoảng 750 tấn mỗi ngày. Khí thải sau khi xử lý được công bố đạt tiêu chuẩn châu Âu, có bảng điện tử đặt tại cổng nhà máy để công khai thông số, theo chia sẻ của đại diện đơn vị vận hành.
Ngay từ khi lập dự án, chủ đầu tư cho biết không cắt giảm phần đầu tư cho cảnh quan và hạ tầng phụ trợ dù chi phí cao. Mục tiêu là tạo ra một công trình có thể kết hợp giữa chức năng xử lý rác và giáo dục cộng đồng.
Tiến độ thi công nhanh hiếm thấy
Nhà máy Seraphin đi vào vận hành thử sau hơn ba năm tính từ thời điểm được cấp phép xây dựng. Đây được xem là một tiến độ hiếm gặp đối với loại hình dự án này.
So sánh với nhiều công trình khác, con số này ngắn hơn đáng kể: nhà máy điện rác Sóc Sơn (Hà Nội) mất 7 năm, dự án Phú Thọ kéo dài 8 năm chưa hoàn thành, hay dự án Bỉm Sơn (Thanh Hóa) liên tục xin gia hạn trong 7 năm qua mà vẫn chưa vận hành. Ở TPHCM, các dự án điện rác lớn cũng rơi vào tình trạng chậm trễ.
Trong suốt quá trình triển khai, Seraphin phải điều chỉnh công suất từ 1.500 lên 2.250 tấn/ngày, thay đổi thiết kế một số hạng mục để phù hợp với quy hoạch, và cập nhật các yêu cầu về an toàn phòng cháy chữa cháy.
Tuy vậy, tiến độ vẫn được giữ nhờ cách làm song song: hoàn thiện thủ tục hành chính cùng lúc với thi công, lắp đặt. Theo chia sẻ của chủ đầu tư, việc thay đổi này gần như phải làm lại thủ tục từ đầu, tức là, nếu không có thay đổi và phải chờ quy hoạch thì thời gian thi công, lắp dựng, hiệu chỉnh và chạy thử chỉ gói gọn trong khoảng 22 tháng.
Đến cuối tháng 1/2024, nhà máy hoàn tất giai đoạn sấy lò, một khâu kỹ thuật quan trọng trước khi chuyển sang chạy thử. Tháng 7/2025, nhà máy đạt mốc vận hành thương mại (COD) sau hơn hai tháng tiếp nhận rác thử nghiệm, đánh dấu việc hoàn thiện từ xây dựng đến sản xuất điện.
Ông Phạm Trung Kiên, Tổng giám đốc Nhà máy điện rác Seraphin (Tập đoàn AMACCAO) cho biết, để rút ngắn thời gian, nhà máy đã tận dụng kinh nghiệm từ các công trình năng lượng tái tạo từng triển khai trước đó. Nhờ vậy, những yêu cầu kỹ thuật phức tạp của dự án điện rác - như công nghệ đốt, xử lý khí thải và hệ thống vận hành tự động, được giải quyết trong thời gian ngắn hơn so với thông lệ.
Việc một nhà máy điện rác quy mô lớn được vận hành thử và bước vào giai đoạn tiếp nhận rác đúng tiến độ được đánh giá có ý nghĩa quan trọng đối với Hà Nội. Thành phố hiện đối mặt với áp lực lớn về khối lượng rác sinh hoạt phát sinh mỗi ngày và diện tích chôn lấp hạn chế.
Mô hình xử lý rác bằng công nghệ đốt thu hồi nhiệt để phát điện được kỳ vọng giảm phụ thuộc vào các bãi chôn lấp. Đây cũng là hướng đi được nhắc tới nhiều trong các chiến lược phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn và mục tiêu giảm phát thải mà các đô thị lớn của Việt Nam đang hướng tới.
Trong chuyến tham quan thực tế nhà máy hồi tháng 6, ông Trần Hòa Nam, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Khánh Hòa, đánh giá đây là hình mẫu về quy hoạch và tổ chức không gian cho các dự án cùng loại. Ông bày tỏ mong muốn công nghệ và mô hình vận hành này sẽ được áp dụng tại nhà máy điện rác dự kiến xây dựng ở Khánh Hòa.
Cùng quan điểm, đại diện Chi cục Khoáng sản và Bảo vệ môi trường tỉnh Khánh Hòa cũng đánh giá cao việc nhà máy công khai dữ liệu phát thải thông qua bảng điện tử lắp đặt tại cổng, tạo điều kiện để người dân và cơ quan chức năng giám sát hoạt động.
Việc Seraphin chính thức tiếp nhận rác và vận hành thử mới chỉ là bước khởi đầu. Để duy trì hiệu quả, nhà máy cần bảo đảm vận hành ổn định, tuân thủ các tiêu chuẩn môi trường, và xử lý triệt để các vấn đề phát sinh từ rác thải đầu vào vốn rất đa dạng và phức tạp.
Dù vậy, dự án này cho thấy năng lực triển khai các dự án khó của chủ đầu tư Việt Nam và khả năng hiện thực hóa mô hình nhà máy điện rác với công nghệ hiện đại, cảnh quan thân thiện, và tiến độ thần tốc, một hướng đi mà nhiều địa phương khác có thể tham khảo.
