Khi giá nhà ở, điện và dịch vụ ăn uống leo thang buộc gen Z (nhóm người sinh từ năm 1997 đến 2012) phải điều chỉnh thói quen chi tiêu theo hướng bền vững hơn.
Chi 50.000 đồng/ngày, chỉ mua đồ thiết yếu
Trước áp lực chi phí sinh hoạt tăng nhanh hơn thu nhập, nhiều gen Z đang chủ động thay đổi thói quen tài chính để tiết kiệm linh hoạt và bền vững hơn.
Thùy Trâm (22 tuổi, TPHCM) bắt đầu quản lý chi tiêu từ năm nhất đại học sau vài lần “cháy túi” cuối tháng. Cô sử dụng ứng dụng sổ thu chi điện tử để theo dõi các khoản thu chi và điều chỉnh thói quen tiêu dùng hàng tuần.
Ngoài ra, Trâm áp dụng quy tắc chi tiêu 50.000 đồng/ngày cho sinh hoạt cá nhân, duy trì liên tục gần 3 năm và tiết kiệm được khoảng 35 triệu đồng từ khoản tiền cha mẹ gửi.
Ngày càng nhiều người trẻ áp dụng thử thách nhiều ngày không chi tiêu ngoài nhu cầu cần thiết (Ảnh: NQ).
Một thử thách khác mà Trâm từng áp dụng là “no-spend challenge” - tức đặt ra thử thách nhiều ngày không chi tiêu ngoài nhu cầu thiết yếu. Nhờ đó, cô tiết kiệm thêm gần 2 triệu đồng và rút ra bài học về chi tiêu có mục tiêu thay vì mua sắm cảm tính.
Thùy Trâm nói cô chịu ảnh hưởng từ làn sóng văn hóa tiết kiệm lan tỏa trên TikTok, Instagram, nơi các xu hướng DIY (do it yourself - thủ công), tái chế và chia sẻ của KOL, influencer (người truyền cảm hứng) truyền cảm hứng về lối chi tiêu tối ưu nhưng vẫn tận hưởng cuộc sống.
Cùng quan điểm, Hoàng Sang (24 tuổi, Đồng Nai) chọn cách chi tiêu có kế hoạch thay vì cắt giảm cực đoan. Anh ưu tiên mua sản phẩm bền vững, chuyển từ thời trang nhanh sang đồ secondhand chất lượng và chỉ “săn sale” khi thực sự cần thiết.
Ngoài ra, Sang sử dụng ví điện tử và thẻ tín dụng tích hợp tính năng nhắc nhở ngân sách, đồng thời duy trì thử thách “No Buy Month” một tháng không mua sắm ngoài các khoản thiết yếu.
“Tiết kiệm không có nghĩa phải sống kham khổ. Điều quan trọng là hiểu rõ dòng tiền của mình và giữ kỷ luật trong chi tiêu”, Sang chia sẻ.
Theo Cục Thống kê, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) tháng 7 tăng 3,19% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu do giá điện, y tế và nhà ở nhích lên. Mức tăng này vẫn nằm trong ngưỡng kiểm soát khi Chính phủ đặt mục tiêu cả năm giữ dưới 4,5-5%, song áp lực giá cả được dự báo còn kéo dài, đòi hỏi chính sách điều hành linh hoạt và chặt chẽ hơn.
Trong bối cảnh đó, xu hướng tiêu dùng của giới trẻ đang thay đổi rõ rệt. Khảo sát từ Deloitte cho thấy 65% gen Z (18-23 tuổi) thường xuyên theo dõi ngân quỹ cá nhân, cao hơn 56% của thế hệ Millennials (nhóm người sinh ra trong khoảng từ năm 1981 đến 1996). Đồng thời, 59% gen Z đặt mục tiêu tiết kiệm nhiều hơn trong năm 2025, cho thấy họ đang quản lý chi tiêu và tích lũy một cách thông minh.
Cần sớm tạo thói quen quản lý chi tiêu
Trong bối cảnh giá cả biến động, ông Đinh Công Đoàn, Phó giám đốc Khối Khách hàng Ứng dụng Sổ thu chi MISA, nhận định thách thức lớn nhất của người trẻ hiện nay không nằm ở thu nhập, mà ở ý thức quản lý tài chính cá nhân. Nhiều bạn trẻ cho rằng “lương thấp thì quản lý cũng vô nghĩa”, từ đó bỏ qua hoặc không duy trì thói quen này.
“Quản lý chi tiêu không đồng nghĩa với thắt chặt hay khắt khe, mà là cách hiểu rõ dòng tiền đi đâu, cắt giảm khoản không cần thiết nhưng vẫn đảm bảo chất lượng sống”, vị chuyên gia chia sẻ.
Theo ông, giới trẻ nên ưu tiên hai chiến lược cơ bản là xây dựng quỹ dự phòng để ứng phó rủi ro như mất việc, và hạn chế vay tiêu dùng, mua trả góp, bởi các khoản nợ dễ trở thành gánh nặng khi biến động xảy ra.
Nhiều gen Z cho rằng chỉ nên mua hàng giảm giá khi thực sự cần thiết, không nên ham rẻ (Ảnh: NQ).
Dù ứng dụng quản lý chi tiêu ngày càng được gen Z quan tâm, việc duy trì thói quen ghi chép vẫn là một thách thức. Vì vậy, các công cụ có thiết kế đơn giản, thao tác nhanh và ứng dụng công nghệ thông minh thường được họ ưu tiên lựa chọn.
Thực tế dữ liệu cho thấy, phần lớn ngân sách của gen Z hiện nay dành cho ba nhóm chính: ăn uống, học tập và trang phục. Đây là những nhu cầu thiết yếu, nhưng nhiều ứng dụng đã giúp người trẻ nhận ra không ít khoản chi chưa hợp lý. Chỉ vài lần ăn ngoài cũng có thể chiếm tới một nửa ngân sách ăn uống trong tháng, từ đó buộc họ phải điều chỉnh để cân bằng tài chính, ông Đoàn chia sẻ.
Nhận định về xu hướng giá cả những tháng cuối năm, thạc sĩ Lê Nhân Mỹ - Giảng viên kinh tế Trường Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia TPHCM) - cho rằng khó đưa ra con số cụ thể, song nhiều khả năng giá hàng hóa sẽ tăng do tác động từ thị trường xuất nhập khẩu và xu hướng bảo hộ thương mại ở một số quốc gia. Cùng với đó, nhu cầu mua sắm dịp lễ, Tết có thể khiến chi tiêu của giới trẻ biến động mạnh hơn.
Ở góc độ hành vi tiêu dùng, ông đánh giá thế hệ trẻ đang hình thành xu hướng chi tiêu tiết kiệm và bền vững. Trong ngắn hạn, khi thu nhập còn hạn chế, họ ưu tiên tiết giảm chi phí sinh hoạt, lựa chọn nơi ở, đi lại, ăn uống phù hợp, thậm chí săn khuyến mãi trên các sàn thương mại điện tử.
Về dài hạn, khi thu nhập và kiến thức tài chính được cải thiện, thế hệ này có xu hướng tiêu dùng thông minh, gắn với giá trị xanh và bền vững. Đây vừa là cách quản lý tài chính cá nhân, vừa phản ánh cá tính, trách nhiệm xã hội và định hướng đầu tư cho tương lai từ nhà ở, bảo hiểm sức khỏe đến giáo dục và trải nghiệm, ông Mỹ nói.
