Thông tin được đưa ra tại hội thảo về kết quả nghiên cứu "Vùng phát thải thấp - Lộ trình thực hiện chuyển đổi và chính sách hỗ trợ chuyển đổi phương tiện giao thông" thuộc Đề án kiểm soát khí thải phương tiện giao thông trên địa bàn TP.HCM, do Sở Xây dựng TP chủ trì sáng nay (7.10).
Xe máy là thủ phạm chính gây ô nhiễm môi trường tại TP.HCM
ẢNH: NGỌC DƯƠNG
Chi phí chuyển đổi là thách thức lớn nhất
Theo đơn vị tư vấn, việc hợp nhất với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu không chỉ là phép nhập cơ học mà còn tạo ra hiệu ứng khuếch đại lớn gây áp lực về hạ tầng giao thông và ô nhiễm môi trường. Giao thông đường bộ là nguồn phát thải lớn nhất tại TP.HCM, đặc biệt ở khu vực trung tâm - nơi mật độ phương tiện cao và mức ô nhiễm vượt ngưỡng.
Ô nhiễm không khí không chỉ ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe người dân mà còn ảnh hưởng tới hình ảnh của thành phố trong mắt những nhà đầu tư. Đó là sự thiệt hại vô hình nhưng tác động rất lớn. Do vậy, yêu cầu chuyển đổi giao thông xanh không chỉ được nhìn dưới góc độ giao thông mà còn mang yếu tố chính trị, kinh tế và xã hội.
Quá trình chuyển đổi giao thông thanh của TP.HCM sẽ được triển khai theo 3 trụ cột: chuyển đổi phương tiện điện hóa, phân vùng phát thải thấp (LEZ) và xây dựng hạ tầng chính sách hỗ trợ.
Với trụ cột đầu tiên, phương tiện giao thông công cộng sẽ đóng vai trò tiên phong, tạo tiền đề về chính sách để các lộ trình chuyển đổi tiếp theo diễn ra thuận tiện. Lộ trình từ nay đến 2030, TP.HCM sẽ mở mới 78 tuyến xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch, tương đương đạt 2.849 phương tiện. TP.HCM cần thiết lập được hệ thống GTCC bao trùm trên toàn mạng lưới giao thông để người dân có lựa chọn thay thế khi áp dụng những chính sách yêu cầu chuyển đổi phương tiện. Cần xây dựng một hành lang xanh, có thể nghiên cứu làm làn riêng cho xe đạp đối với các tuyến đường có mặt đường hoặc vỉa hè lớn. Đồng thời, kết nối thuận tiện với hệ thống giao thông phi cơ giới như xe đạp công cộng hoặc xe máy điện công cộng.
Tới giai đoạn 2 khuyến khích người dân, tổ chức, doanh nghiệp chuyển đổi phương tiện sang xe điện, phía đơn vị tư vấn xác định chi phí ban đầu để chuyển đổi phương tiện là thách thức lớn, nhất là với các nhóm thu nhập thấp và doanh nghiệp vận tải. Do đó, đề án đề xuất hàng loạt hỗ trợ linh hoạt, theo từng đối tượng bị tác động, bao gồm: Miễn 100% lệ phí trước bạ đối với xe điện hoạt động kinh doanh vận tải; miễn 50% phí bảo trì đường bộ đối với phương tiện ô tô; miễn 50% lệ phí cấp đổi biển số xe điện; hỗ trợ tiền mặt đối với cá nhân, hộ gia đình mua sắm xe máy mới (10% giá trị xe nhưng không quá 5 triệu đồng); bồi hoàn 70% giá trị còn lại của xe máy nếu cá nhân, hộ gia đình thanh lý phương tiện; hỗ trợ 10% lãi suất vay mua sắm phương tiện...
Riêng đối với các cá nhân, hộ gia đình, đơn vị tư vấn kiến nghị hỗ trợ các hộ nghèo 100% chi phí chuyển đổi phương tiện, hộ cận nghèo hỗ trợ 80% và hộ thường khoảng 20%, cùng các quyền lợi như đỗ xe, bãi đậu xe...
TP.HCM tính lập LEZ đầu tiên ở Cần Giờ
ẢNH: VP
Ưu tiên lập LEZ ở Cần Giờ và Côn Đảo
TP.HCM cũng dự kiến triển khai thí điểm vùng phát thải thấp tại khu vực trung tâm và Cần Giờ, đặc khu Côn Đảo từ năm 2026 vì 2 nơi này có đủ yếu tố để ưu tiên xây dựng thí điểm LEZ. Cần Giờ là khu dự trữ sinh quyển thế giới đầu tiên tại Việt Nam, được ví như "lá phổi xanh" của thành phố. Trong khi đó, hơn 80% diện tích Côn Đảo thuộc vườn quốc gia, nổi bật với loại hình du lịch tâm linh - sinh thái. Tuy nhiên, cả hai địa phương đang chịu áp lực từ các phương tiện giao thông phát thải khí thải và bụi mịn gia tăng. Hiện hơn 95% xe cơ giới vẫn sử dụng nhiên liệu hóa thạch, trong khi giao thông công cộng và phi cơ giới gần như chưa phát triển.
Đề án đặt mục tiêu phát triển hệ thống vận tải xanh, thông minh, phù hợp với đặc thù sinh thái - dân cư tại Cần Giờ và Côn Đảo. Điều này không chỉ giúp cải thiện chất lượng không khí, nâng cao sức khỏe cộng đồng, mà còn gỡ "nút thắt" hạ tầng, thúc đẩy du lịch và bảo tồn hệ sinh thái.
Cụ thể tại Cần Giờ, từ ngày 1.7.2026, xe máy ở các xã Bình Khánh, An Thới Đông, Cần Giờ và Thạnh An sẽ phải kiểm định khí thải, sớm hơn 6 tháng so với toàn TP.HCM. Đến ngày 1.1.2030, toàn bộ xe máy tại khu vực này sẽ phải đạt chuẩn khí thải Mức 2, tức sớm hơn 2 năm so với lộ trình chung của thành phố. Từ năm 2026, khu vực này cũng sẽ thí điểm phân vùng kiểm soát lưu thông trên tuyến đường Rừng Sác (đoạn từ phà Bình Khánh đến đường Duyên Hải), hạn chế xe máy dưới chuẩn mức 2 và ô tô dưới chuẩn mức 4 di chuyển vào cuối tuần.
Tại Côn Đảo, đề án đề xuất mở mới 6 tuyến xe buýt điện kết nối sân bay Cỏ Ống, cảng Bến Đầm cùng các điểm du lịch, di tích lịch sử. Song song, dịch vụ xe đạp điện chia sẻ sẽ được triển khai tại các khu dân cư và khách sạn, trong khi các trạm sạc năng lượng mặt trời sẽ được lắp đặt ở bến xe, chợ và khu du lịch nhằm phục vụ nhu cầu di chuyển xanh của người dân và du khách.
Cùng với đó, hệ thống giám sát khí thải sẽ được đầu tư, bao gồm camera nhận diện biển số, thiết bị kiểm định di động, cảm biến đo khí xả, dữ liệu phân tích bằng AI tích hợp với cơ sở dữ liệu đăng kiểm.
