Nằm cách trung tâm thành phố Hà Nội khoảng 60 km về phía nam, Chùa Tam Chúc (thị trấn Ba Sao, huyện Kim Bảng, tỉnh Hà Nam) nằm trong quần thể khu du lịch Tam Chúc thơ mộng.
Chùa Tam Chúc có tổng diện tích gần 50 km2, gấp 10 lần quận Hoàn Kiếm (rộng hơn 5 km2). Chùa bao gồm:10 km2 hồ nước, 30 km2 núi đá rừng tự nhiên và 10 km2 các thung lũng. Đây là vùng núi đá vôi ngập nước với vẻ đẹp hoang sơ, ba mặt được bao bọc bởi dãy núi Thất Tinh, dưới lòng hồ là 6 quả núi nhô lên in bóng xuống nước. Chính vì vậy, nơi đây được đánh giá là vùng đất địa linh bởi thế lưng tựa vào núi, mặt nhìn ra hồ.
Được mẹ thiên nhiên ưu ái, ngôi chùa mang trong mình vẻ đẹp vừa cổ kính, vừa thiêng liêng. Khung cảnh say đắm lòng người như “chốn bồng lai tiên cảnh”.
Đến đây vào bất kỳ mùa nào trong năm, du khách đều sẽ cảm nhận được sự thanh bình, linh thiêng và yên ả đến lạ thường. Để vào tham quan chùa, du khách có thể lựa chọn đi thuyền, chiều ra sẽ đi xe điện. Dù là phương tiện nào cũng đều mang lại trải nghiệm hấp dẫn.
Được xây dựng từ thời nhà Đinh, chùa Tam Chúc là một trong những ngôi chùa cổ có niên đại lên đến hàng nghìn năm tại Việt Nam. Ngày nay, ngôi chùa được tu bổ, xây mới lại với các hạng mục cổng Tam Quan, Vườn cột kinh, điện Quan âm, điện Giáo Chủ, điện Tam Thế và chùa Ngọc. Tất cả đều được thiết kế theo lối kiến trúc cột chèo truyền thống Bắc Bộ.
Nằm ngay sau cổng Tam quan là Vườn cột kinh được phục dựng giống Bảo vật quốc gia cột kinh tại chùa Nhất Trụ (cố đô Hoa Lư, Ninh Bình). Giữa khoảng sân từ Tam quan tới điện Quan âm có 32 cột kinh được tạc bằng đá xanh; cao 13,5m; rộng khoảng 2m; mỗi cột nặng khoảng 200 tấn. Đế cột là khối đá tròn được tạo hình cánh sen xung quanh. Thân cột khắc những lời Phật dạy để nhắc nhở thế hệ mai sau tu nhân tích đức.
Điện Tam Thế là tòa lớn nhất. Bước qua cánh cửa gỗ được chạm khắc tinh xảo là ba pho tượng Tam Thế đại diện cho quá khứ, hiện tại và vị lai.
Tại chùa có tới 12.000 bức phù điêu được tạc bằng đá nham thạch. Mỗi bức tranh tái hiện lại mỗi giai đoạn, bước ngoặt trong cuộc đời đức Phật Thích Ca Mâu Ni từ khi Ngài Đản sinh, thành Đạo, thuyết Pháp cho tới khi nhập Niết bàn.
Điểm nhấn thu hút mọi khách thăm quan khi đến với chùa Tam Chúc chính là pho tượng Phật khổng lồ đặt tại điện thờ Pháp Chủ Thích Ca Mâu Ni. Pho tượng nặng 200 tấn, được coi là pho tượng Phật bằng đồng lớn nhất ở Đông Nam Á tính đến thời điểm hiện tại. Điều đặc biệt khi xây dựng điện thờ này, đó là phải thỉnh tượng vào yên vị rồi mới tiến hành xây dựng điện thờ.
Nằm trên đỉnh núi Thất Tinh cao 486m, Chùa Ngọc - một trong các công trình thuộc quần thể chùa Tam Chúc được ví như chốn an lạc ngay giữa đất trời. Để lên tới đây, du khách phải leo 299 bậc đá. Đặc biệt, ngôi chùa này nặng đến 2000 tấn, được xây dựng hoàn toàn bằng đá khối xếp liền nhau, không hề có xi măng kết dính.
Đứng từ Chùa Ngọc, toàn bộ cảnh vật, núi non, đất trời như thu gọn trong tầm mắt.
Quần thể chùa Tam Chúc dự kiến hoàn thành vào năm 2048. Được biết, khi xây dựng xong, chùa Tam Chúc có thể sẽ là một trong những ngôi chùa lớn nhất thế giới.
