Mới đây, Tổng thống Nga Vladimir Putin đã yêu cầu các quan chức nước này hoàn tất soạn thảo lộ trình "về phát triển dài hạn hoạt động khai thác, sản xuất các kim loại và đất hiếm" trước ngày 1/12.
Động thái này cho thấy Moscow đang muốn tận dụng trữ lượng tài nguyên khổng lồ của mình trong bối cảnh nhu cầu toàn cầu tăng vọt.
So với nhiều nước, như Trung Quốc, Nga chậm chân hơn trong khai thác đất hiếm - vật liệu quan trọng dùng trong nhiều lĩnh vực như điện tử tiêu dùng, xe điện, turbine gió và quốc phòng.
Vài năm qua, cuộc đua đất hiếm toàn cầu diễn ra gay gắt. Vị thế thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực này làm dấy lên căng thẳng địa chính trị, tạo rủi ro cho các ngành công nghiệp phụ thuộc vào khoáng sản chiến lược.
Theo giới quan sát, hiện Nga sở hữu khoảng 3,8 triệu tấn đất hiếm, lớn thứ năm thế giới, theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS). Dù vậy, sản lượng thực tế của Nga chỉ chiếm chưa đầy 1% thị phần toàn cầu. Trong khi đó, Trung Quốc, quốc gia dẫn đầu lĩnh vực này đang nắm gần 70% hoạt động chế biến đất hiếm trên toàn cầu.
Tổng thống Nga Vladimir Putin (Ảnh: Mạnh Quân).
Theo các chuyên gia, cuộc cạnh tranh nguồn cung đất hiếm đang trở nên khốc liệt do căng thẳng thương mại Mỹ - Trung Quốc. Sau khi Bắc Kinh áp đặt hạn chế xuất khẩu đất hiếm nhằm đáp trả thuế quan của Mỹ, nhu cầu tìm kiếm nguồn thay thế tại các quốc gia khác tăng mạnh.
Tổng thống Mỹ Donald Trump cũng từng bày tỏ mong muốn đầu tư vào Greenland, vùng đất giàu khoáng sản nhằm củng cố chuỗi cung ứng cho Mỹ.
Trong khi đó, Moscow nhận thấy cơ hội vừa đem lại nguồn trữ lượng lớn, vừa có thể tận dụng nhu cầu của cả phương Tây lẫn Trung Quốc để mở rộng ảnh hưởng kinh tế.
Bộ Tài nguyên Nga cho biết nước này có trữ lượng 15 nguyên tố đất hiếm với tổng cộng 28,5 triệu tấn - cao hơn nhiều so với ước tính của USGS. Tuy nhiên, họ không công bố thông tin về các kim loại được quan tâm và chất lượng của chúng.
"Lý do duy nhất để công bố chi tiết trữ lượng khoáng sản là để huy động vốn. Nếu không cần vốn từ công chúng, anh đâu cần công bố rộng rãi", ông Willis Thomas, chuyên gia của công ty nghiên cứu CRU Group, nhận định.
Dù có trữ lượng đáng kể, Nga vẫn đối mặt với 2 rào cản lớn đó là năng lực khai thác, tinh chế còn hạn chế và các biện pháp trừng phạt quốc tế khiến việc huy động vốn, công nghệ trở nên khó khăn.
Ngoài ra, chất lượng và độ tập trung của các mỏ đất hiếm tại Nga chưa được xác minh rõ ràng, và nhiều khả năng thấp hơn so với các nước dẫn đầu.
Giới phân tích cho rằng “cuộc chơi đất hiếm” không chỉ là chuyện tài nguyên, mà còn là vấn đề công nghệ, địa chính trị và quyền lực kinh tế.
