Báo cáo mới nhất, tuyến metro số 1 (Bến Thành - Suối Tiên) lại có thể bị đẩy lùi tiến độ chạy thử đến tháng 11, thay vì tháng 10 như kế hoạch dự kiến 1 tháng trước đó.
Trước đó, Ban Quản lý đường sắt đô thị Tp.HCM (MAUR - chủ đầu tư) cho biết, tuyến metro sẽ vận hành thử nghiệm vào tháng 10, thay vì tháng 7 như dự kiến. Tuy nhiên, đến hiện tại một số hạng mục của dự án vẫn chưa hoàn thành và thống nhất giữa các bên là một trong những nguyên nhân chậm trễ của dự án.
Cụ thể, các vấn đề tồn đọng liên quan đến hợp đồng gói thầu CP3 của metro 1 như thúc đẩy công tác đào tạo, trách nhiệm của các bên liên quan, dùng chung thiết bị với nhà thầu khác. Đồng thời, các vấn đề về mặt thương mại và chi phí phát sinh, còn tồn tại cách hiểu khác nhau giữa các bên, điều này dẫn đến những chậm trễ nghiêm trọng cho tiến độ dự án metro số 1.
Mặc dù MAUR với vai trò chủ đầu tư dự án metro 1 đã đề nghị nhiều giải pháp khả dĩ nhằm hài hòa lợi ích và thúc tiến độ dự án. Thế nhưng, qua nhiều cuộc họp các bên vẫn chưa có đạt được sự đồng thuận với lý do phải thảo luận, bàn bạc với Tổng hành dinh ở Nhật Bản, làm quá trình thảo luận giải quyết bị kéo dài.
Trước đó, nhà thầu Hitachi (Nhật Bản) đã khởi kiện Ban quản lý Đường sắt đô thị Tp.HCM (chủ đầu tư dự án tuyến metro số 1) tại Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC) yêu cầu bồi thường 23,72 tỷ yen (gần 4.000 tỷ đồng) đối với các chi phí phát sinh cho việc gia hạn thời gian hoàn thành.
Theo chủ đầu tư, một trong những vướng mắc làm chậm tiến độ dự án là ở gói thầu CP3 (mua sắm thiết bị cơ điện, đầu máy, toa xe, đường ray và bảo dưỡng) do nhà thầu Hitachi thực hiện. Cụ thể, chủ đầu tư cho rằng dù đã được quy định trong hợp đồng nhưng các nội dung liên quan đến đào tạo nhân viên (điều kiện đầu vào, số lượng học viên, thời điểm bắt đầu…) và công tác chạy thử (nghĩa vụ an toàn hệ thống, cung cấp thiết bị, đoàn tàu cho việc đào tạo và chạy thử…) đang bị kéo dài do những tranh cãi và thoái thác công việc của nhà thầu Hitachi. Chính vì vậy, đến nay các nội dung này vẫn chưa được các bên thống nhất.
Theo quy định, nhà thầu sẽ được hưởng các chi phí liên quan nếu việc kéo dài thời gian thực hiện hợp đồng (Extension of Time - EoT) do lỗi từ chủ đầu tư. Ngược lại, họ phải bồi thường thiệt hại nếu việc chậm tiến độ là lỗi của nhà thầu.
Theo quy định của hợp đồng gói thầu CP3, thời gian hoàn thành gói thầu là vào ngày 8/4/2018 (244 tuần, kể từ ngày khởi công 5/8/2013). Hiện nay, nhà thầu Hitachi đã yêu cầu gia hạn thời gian hoàn thành (EoT) là 4.124 ngày (thời gian bắt đầu vận hành thương mại vào 20/11/2024). Tuy nhiên, tư vấn chung NJPT kiến nghị chủ đầu tư đánh giá thời gian gia hạn thời gian hoàn thành tạm thời là 2.161 ngày. Phía Hitachi đã không đồng tình với đánh giá của tư vấn NJPT. Do đó, nhà thầu này đã khởi kiện chủ đầu tư tại Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam (VIAC).
Dự án tuyến metro số 1 Tp.HCM được khởi công vào năm 2012, dự kiến hoàn thành vào năm 2017, đưa vào vận hành thương mại vào năm 2018. Thế nhưng, những khó khăn như: vấn đề bố trí vốn, nhân sự, sự cố kỹ thuật, dịch bệnh COVID-19,… đã khiến thời gian thi công kéo dài. Cơ quan chức năng phải nhiều lần lùi thời gian hoàn thành dự án.
Theo chủ đầu tư, dự án trải dài qua nhiều thời kỳ và giai đoạn, dẫn đến các tồn đọng kéo dài theo các năm và chưa được giải quyết một cách dứt điểm.
Hiện nay, dự án đã chính thức hình thành 3 vụ kiện tranh chấp giữa Ban Quản lý Đường sắt đô thị (bị đơn) với các nhà thầu chính (nguyên đơn) bao gồm 2 vụ kiện với Liên danh Sumitomo - Cienco 6 (Liên danh SCC) và 1 vụ kiện với Nhà thầu Hitachi. Tổng số khiếu nại của các nhà thầu là khoảng 300 khiếu nại với tổng giá trị khiếu nại khoảng hơn 30 nghìn tỷ đồng, chiếm khoảng 70% giá trị tổng mức đầu tư điều chỉnh (43.757 tỷ đồng).
Mới đây, UBND Tp.HCM đã công văn gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư về điều chỉnh thời gian thực hiện dự án tuyến metro số 1. Theo UBND Tp.HCM, hiện nay, khối lượng thực hiện của dự án đạt hơn 98%. Dự kiến từ tháng 7 đến tháng 11 năm nay, dự án sẽ hoàn thành cấp chứng chỉ và thẩm định an toàn hệ thống. Trong giai đoạn này, Hội đồng Kiểm tra Nhà nước về công tác nghiệm thu công trình xây dựng sẽ tiến hành kiểm tra nghiệm thu các hạng mục công việc. Sau khi hoàn tất việc nghiệm thu và thẩm định, trong quý 4/2024, metro số 1 sẽ vận hành thương mại toàn tuyến.
