Trong bối cảnh xã hội già hóa và thay đổi nhanh về lối sống, mối quan hệ giữa các thế hệ đang đối mặt nhiều thử thách mới. Từ những hành động xuất phát từ lòng hiếu thảo, không ít con cái vô tình làm giảm chất lượng đời sống tinh thần của cha mẹ cao tuổi. Dưới đây là 4 điều con cái nên tránh làm.
Ép cha mẹ thay đổi thói quen
Thói quen là một phần cấu thành bản dạng con người, đặc biệt với người đã sống nhiều thập niên. Việc buộc người già rời bỏ hoạt động gắn bó hàng ngày (chẳng hạn cày cuốc vườn tược, nghề tay trái) hay áp đặt lối sống “hiện đại” mà họ không chấp nhận.
Một ví dụ dễ thấy là chuyện con cái nhất quyết đón cha mẹ từ quê lên thành phố sống chung. Họ nghĩ rằng như vậy cha mẹ sẽ “sung sướng hơn”, không phải lao động vất vả, lại có điều kiện chăm sóc y tế tốt và có con cháu kề bên. Ở góc độ của con cái, đây chính là biểu hiện của hiếu thảo.
Nhưng ở phía cha mẹ, việc rời bỏ mảnh vườn quen thuộc, ngôi nhà gắn bó cả đời hay những người hàng xóm thân tình lại đồng nghĩa với mất đi “mạch đời” của mình. Họ buộc phải thích nghi với không gian chật chội, nếp sinh hoạt khác biệt hoặc các công nghệ hiện đại mà bản thân không thấy thoải mái. Cái mà con cái xem là “hiếu thảo”, đôi khi lại trở thành áp lực khiến cha mẹ hụt hẫng, mất niềm vui sống.
Chính vì thế, sự hiếu thảo đích thực không nằm ở việc áp đặt một khuôn mẫu “tốt hơn” theo tiêu chuẩn của con cái, mà ở chỗ biết tôn trọng lựa chọn, giữ gìn những thói quen giúp cha mẹ thấy mình còn hữu ích và hạnh phúc.
Con cái nên tôn trọng tính liên tục của đời sống người già, thảo luận trước khi thay đổi, thử nghiệm từng bước (ví dụ cho phép giữ thói quen đồng thời hỗ trợ các lựa chọn an toàn hơn) và tìm điểm giao giữa tiện nghi hiện đại và thói quen truyền thống.
Chỉ gửi tiền, quà
Mua sắm, tặng quà, gửi tiền về mặt vật chất có thể cải thiện điều kiện sống, nhưng không giải quyết nhu cầu tình cảm căn bản của người cao tuổi.
Quà cáp vật chất nhiều khi chỉ mang tính tượng trưng, như một cách con cái dùng tiền bạc để bù đắp cho sự vắng mặt. Điều này dễ tạo ra cảm giác “đủ đầy nhưng xa cách”, trong khi sự gắn kết tinh thần lại không được nuôi dưỡng. Thực tế, nỗi cô đơn và việc thiếu đi những tương tác thường ngày mới là nguyên nhân khiến người cao tuổi bị tổn thương tâm lý lâu dài.
Những bữa cơm quây quần, những cuộc trò chuyện chân thành hay khoảnh khắc cùng chơi đùa, chăm sóc với con cháu mang giá trị an ủi sâu sắc mà vật chất không bao giờ thay thế được.
Chính vì vậy, con cái nên đặt lịch thăm hỏi đều đặn, tổ chức hoạt động chung (nấu ăn, kể chuyện, xem ảnh cũ), ưu tiên thời gian ở bên cạnh thay vì chỉ gửi quà. Nếu địa lý bất lợi, ưu tiên liên lạc định kỳ bằng cuộc gọi video có chất lượng hơn việc gửi hiện vật vô cảm.
Tự ý quyết định thay cha mẹ
Thay cha mẹ đưa ra quyết định lớn về y tế, pháp lý hay tài chính với lý do “vì họ già yếu” là hành vi mang tính bảo trợ quá mức.
Điều này sẽ khiến người cao tuổi bị mất quyền tự chủ, cảm giác như bị tước đi khả năng quyết định cuộc đời mình, từ đó dẫn đến sự suy giảm tự trọng và tâm thế “sống cho người khác”.
Việc con cái tự ý lựa chọn mà không hỏi ý kiến cũng khiến quyết định dễ lệch khỏi mong muốn, giá trị cá nhân hay mức chịu đựng thực tế của cha mẹ. Không chỉ vậy, những quyết định vội vàng còn tiềm ẩn rủi ro pháp lý và cả xung đột trong gia đình, đặc biệt trong các vấn đề nhạy cảm như y tế hoặc tài chính.
Con cái nên thông báo đầy đủ, lắng nghe mong muốn của cha mẹ, đánh giá năng lực nhận thức khi cần, sử dụng văn bản ủy quyền và di chúc để đảm bảo ý muốn của người cao tuổi được tôn trọng. Khi có bất đồng, cần trung gian độc lập (bác sĩ, chuyên gia tư vấn hoặc tổ chức cộng đồng) tham gia giải quyết.
Ngăn cản cha mẹ giao lưu, kết bạn
Giao tiếp xã hội chính là “liều thuốc” giữ cho tinh thần người già luôn minh mẫn và lạc quan. Nếu vì lo sợ rủi ro thể chất mà con cái hạn chế hay cấm đoán cha mẹ tham gia các hoạt động cộng đồng, điều đó dễ khiến họ rơi vào tình trạng cô lập, buồn bã, thậm chí làm tăng nguy cơ trầm cảm và suy giảm trí nhớ.
Những mối quan hệ bạn bè đồng trang lứa không chỉ mang đến niềm vui mà còn là chỗ dựa tinh thần quý giá, giúp họ chia sẻ những trải nghiệm tương đồng. Khi sự gắn kết này bị ngăn cản, người già dễ cảm thấy mình bị kiểm soát, dần thu mình lại, khiến khoảng cách trong gia đình ngày một lớn hơn.
Chính vì vậy, con cái nên khuyến khích các hoạt động xã hội phù hợp sức khỏe, cung cấp phương tiện di chuyển an toàn, tham gia câu lạc bộ dành cho người cao tuổi, và giữ liên lạc thường xuyên để phát hiện dấu hiệu bất ổn.
Có thể nói, hiếu thảo đúng nghĩa không đơn thuần là quà cáp hay sắp đặt, mà là sự tôn trọng, lắng nghe và đồng hành phù hợp với mong muốn và phẩm giá của người lớn tuổi. Giữa bảo hộ và tôn trọng cần có sự cân bằng. Gia đình hạnh phúc, có sự gắn kết giữa các thế hệ là một gia đình biết đặt câu hỏi, chia sẻ quyền quyết và giữ mối liên kết tinh thần bền vững.
Bài viết này chỉ mang tính tham khảo và thể hiện quan điểm của tác giả. Mỗi gia đình có hoàn cảnh riêng, vì vậy cách ứng xử cần được điều chỉnh cho phù hợp.
