Trung tâm phát triển phúc lợi công cộng bảo vệ môi trường không rác thải Thâm Quyến tại Quảng Đông, Trung Quốc mới đây đã công bố báo cáo khảo sát cho thấy trong số 50 đôi "dép trẻ em" được lấy mẫu từ 10 sản phẩm bán chạy nhất trên 5 nền tảng thương mại điện tử, có 25 đôi vượt quá tiêu chuẩn phthalate, với mức vượt quá trung bình là 365 lần và mức vượt quá cao nhất là 509 lần.
Báo cáo chỉ ra rằng một trong những mẫu được thử nghiệm vượt quá tiêu chuẩn 496 lần thậm chí đã bán được hơn 1 triệu đôi trên các nền tảng thương mại điện tử. Tổng số mẫu vượt quá tỷ lệ tiêu chuẩn là trên 50%.
Sự việc này đã dấy lên hồi chuông cảnh báo về mức độ phổ biến và nguy hại của nhóm hóa chất này, đặc biệt đối với sức khỏe trẻ nhỏ.
Phthalates là gì?
Phthalates là một nhóm hợp chất hóa học dạng dầu, được sử dụng phổ biến trong ngành công nghiệp nhựa để làm chất hóa dẻo giá rẻ, giúp tăng độ mềm dẻo và độ bền của sản phẩm. Chúng cũng thường được dùng trong mỹ phẩm và sản phẩm chăm sóc cá nhân nhằm giữ hương thơm bám lâu.
Với sản lượng hàng năm vượt hơn một tỷ pound và ứng dụng trong hàng loạt sản phẩm tiêu dùng, phthalates đã hiện diện khắp nơi trong môi trường sống: từ không khí trong nhà, bụi, đến trong thực phẩm và nguồn nước. Nhiều nghiên cứu cho thấy gần như tất cả mọi người đều mang một lượng phthalates nhất định trong cơ thể – chủ yếu thông qua đường hô hấp, tiêu hóa và thẩm thấu qua da.
Tác hại đối với sức khỏe – đặc biệt nguy hiểm với trẻ em
Phthalates là một trong những "chất gây rối loạn nội tiết" phổ biến nhất hiện nay. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xếp phthalates vào danh sách “chất gây ung thư nhóm 2B”, tức là có thể gây ung thư cho người dựa trên bằng chứng hạn chế từ con người nhưng đầy đủ từ thực nghiệm.
Các nghiên cứu trên người và động vật đã ghi nhận một loạt tác động nguy hiểm của phthalates, bao gồm:
- Dậy thì sớm ở bé gái
- Hen suyễn, dị ứng
- Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD)
- Sinh non, giảm cân nặng sơ sinh
- Vô sinh, suy giảm chất lượng tinh trùng ở nam giới
- Dị tật cơ quan sinh dục ở thai nhi nam
Đặc biệt, trẻ nhỏ – với cơ thể chưa hoàn thiện và hệ miễn dịch yếu – dễ dàng bị ảnh hưởng bởi phthalates. Chất này có thể thẩm thấu qua da, đi qua nhau thai, hoặc nhiễm qua sữa mẹ, tích tụ dần và gây hại trong thời gian dài.
Một nghiên cứu trên Tạp chí Nhi khoa (Pediatrics) từng ghi nhận: trẻ dưới 8 tháng tuổi có mức phthalates trong nước tiểu cao hơn rõ rệt nếu tiếp xúc với các sản phẩm như kem dưỡng, dầu gội và phấn rôm.
Phthalates có thể xuất hiện trong rất nhiều vật dụng quen thuộc hằng ngày mà ít ai ngờ tới như đồ chơi trẻ em; giày dép, quần áo nhựa, dép đi trong nhà; đồ gia dụng; sơn, keo dán, chất trám, dây điện, vật liệu xây dựng... đặc biệt khi những món đồ này được làm với chất lượng kém, giá thành rẻ và không rõ thành phần, nguồn gốc xuất xứ.
Làm sao để hạn chế phơi nhiễm?
Các chuyên gia sức khỏe khuyến cáo công chúng nên chủ động giảm tiếp xúc với phthalates, đặc biệt với trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai:
Đọc kỹ nhãn sản phẩm: Ưu tiên sản phẩm ghi rõ “không chứa phthalates” hoặc “phthalate-free”, “BPA-free”.
Hạn chế dùng đồ nhựa mềm: Đế giày quá mềm, dép có mùi nhựa nồng hoặc dễ biến dạng có thể chứa nhiều chất hóa dẻo. Không nên sử dụng đồ nhựa không rõ nguồn gốc.
Không ngửi hoặc sử dụng sản phẩm có mùi hóa chất nồng: Nếu bạn mở bao bì sản phẩm và ngửi thấy mùi nhựa cháy hoặc mùi hóa học nặng, nên trả lại ngay lập tức.
Phơi sản phẩm mới: Với các vật dụng như dép, giày, balo nhựa, hãy phơi nơi thoáng khí ít nhất 3 ngày trước khi dùng. Nhiệt độ cao giúp các hợp chất bay hơi nhanh hơn.
Tránh dùng nhựa trong nấu ăn và lưu trữ thực phẩm nóng: Dùng thủy tinh, gốm (không chì), hoặc inox thay thế. Không dùng hộp nhựa để hâm nóng trong lò vi sóng.
Ưu tiên đồ chơi tự nhiên cho trẻ: Gỗ, giấy, vải, kim loại an toàn hơn đồ nhựa mềm.
Sự “mềm mại” và tiện lợi của nhiều sản phẩm nhựa có thể đánh đổi bằng nguy cơ tiềm ẩn với sức khỏe, đặc biệt với trẻ em và phụ nữ mang thai. Việc nâng cao nhận thức, lựa chọn tiêu dùng thông minh và cảnh giác với những sản phẩm rẻ tiền, không rõ nguồn gốc là bước đầu tiên giúp bảo vệ bản thân và gia đình khỏi các tác nhân gây ung thư và rối loạn nội tiết như phthalates.
Nguồn: WHO, Environmental Working Group (EWG), Pediatrics Journal, FDA, National Institute of Environmental Health Sciences (NIEHS)
