Xác con cá voi răng thuổng dạt vào bờ vào tháng 7-2024 - Ảnh: NZ HERALD
Cá voi răng thuổng, thuộc họ cá voi mõm dài, được đặt tên dựa trên hình dạng răng giống với lưỡi dao mổ truyền thống từng được sử dụng để bóc mỡ cá voi. Kể từ thế kỷ 19 đến nay, chỉ có bảy mẫu vật của loài này được ghi nhận, trong đó sáu mẫu tại New Zealand.
Vào tháng 7 vừa qua, một con cá voi đực dài 5m đã dạt vào bờ biển Otago, phía nam đảo Nam, New Zealand. Sự kiện này đã gây phấn khích lớn cho các chuyên gia nghiên cứu cá voi, bởi trước đây toàn bộ thông tin về loài này chỉ dựa trên các mảnh xương và mô được phát hiện cách nhau hàng thập kỷ.
Đến đầu tháng 12 này, các nhà khoa học quốc tế và địa phương đã tập trung tại Trung tâm Nghiên cứu Agresearch Invermay ở Mosgiel, gần thành phố Dunedin, cùng với người Māori địa phương, bắt đầu cuộc giải phẫu. Đây cũng là lần đầu tiên khoa học được nghiên cứu trên một mẫu vật nguyên vẹn của loài này.
Cuộc giải phẫu, dự kiến kéo dài 5 ngày, tập trung vào việc mô tả chi tiết loài cá voi này và tìm hiểu cách chúng sống. Các nhà khoa học sẽ nghiên cứu cấu trúc dạ dày, cách chúng phát ra âm thanh, số lượng đốt sống, khối lượng mỡ, cấu trúc cổ họng và các đặc điểm khác. Kết quả nghiên cứu có thể giúp đề ra các biện pháp giảm thiểu mối đe dọa từ con người đối với loài này.
Anton van Helden - cố vấn khoa học tại Bộ Bảo tồn và chuyên gia hàng đầu về cá voi răng thuổng - cho biết: "Chúng tôi đang làm việc với một sinh vật đã chết, nhưng qua đó nó kể cho chúng tôi câu chuyện về cuộc sống của nó và cả những người liên quan đến quá trình này".
"Cá voi mõm dài là nhóm động vật có vú lớn bí ẩn nhất trên hành tinh, là những thợ lặn sâu hiếm khi được nhìn thấy. Còn cá voi răng thuổng chính là 'hiếm trong những loài hiếm'. Đây là mẫu vật thứ bảy được biết đến trên thế giới và là lần đầu tiên chúng tôi có cơ hội giải phẫu chi tiết như thế này", Helden nói.
Sau khi quá trình nghiên cứu hoàn tất, bộ xương cá voi sẽ được trao tặng cho Bảo tàng Otago, nhưng hàm dưới sẽ được địa phương giữ lại cho mục đích văn hóa.
Thợ lặn siêu hạng
Lần đầu tiên cá voi răng thuổng được ghi nhận là vào năm 1874, khi một hàm dưới và hai chiếc răng được tìm thấy tại quần đảo Chatham, ngoài khơi bờ biển phía đông đảo Nam New Zealand.
Sau đó, ADN lấy từ mẫu mô của hai cá thể mẹ và con được chôn vùi vào năm 2010 đã giúp các nhà khoa học mô tả hình dáng loài. Vào năm 2017, một mẫu vật khác dạt vào bờ ở Waipiro Bay, phía bắc Gisborne, cũng được xử lý theo cách tương tự.
Một nghiên cứu năm 2012 trên tạp chí Current Biology lưu ý rằng nhiều loài cá voi mõm dài sinh sống ở khu vực Nam Thái Bình Dương, nơi có những rãnh đại dương sâu nhất thế giới. Loài cá voi này được cho là những "thợ lặn siêu hạng", thường săn mực và cá nhỏ ở những tầng nước rất sâu.
