Đại biểu Nguyễn Quang Huân (TPHCM) cho biết Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị về phát triển giáo dục có nêu khẩn trương xây dựng khung chiến lược phát triển giáo dục đại học, sáp nhập, giải thể các cơ sở giáo dục đại học không đạt chuẩn, xóa bỏ các cấp trung gian, bảo đảm quản trị tinh gọn, hiệu quả và chuyển một số trường về địa phương quản lý...
Đại biểu Nguyễn Quang Huân. Ảnh: Quốc hội
Ông cũng nêu trong dự thảo Luật Giáo dục đại học lại đưa khái niệm các cơ sở giáo dục đại học gồm trường đại học, đại học đa lĩnh vực, đại học quốc gia, đại học vùng.
Ông Huân cho rằng cần phát triển các cơ sở thực sự mạnh, giống như Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội khi phát triển mạnh lên thành Đại học Bách Khoa Hà Nội, trong đại học ấy có nhiều "trường con", lúc đó mới có sức mạnh nội lực.
“Nếu chúng ta sáp nhập cơ học, vô tình những cơ sở đang phát triển có thể không thể phát triển được vì ít được quan tâm và không còn tự chủ được về tài chính”, ông Huân lo ngại.
Theo đại biểu, một số trường đại học trước khi sáp nhập rất mạnh, nhưng sau khi sáp nhập không mạnh vì khả năng tự chủ tài chính bị hạn chế, tính thu hút không còn đủ và hạ thấp tiêu chuẩn tuyển sinh. Ông Huân đề nghị Quốc hội xem xét có nên để tồn tại đại học vùng hay không.
Đại biểu Lê Thị Thanh Lam. Ảnh: Quốc hội
Cùng vấn đề, đại biểu Lê Thị Thanh Lam (đoàn Cần Thơ) đề nghị tiếp tục nghiên cứu mô hình đại học vùng vì còn nhiều ý kiến khác nhau.
Hiện nay có 3 đại học vùng: Đại học Đà Nẵng, Đại học Thái Nguyên và Đại học Huế. Thông tư 10/2020 của Bộ GD-ĐT nêu đại học vùng có hội đồng và ban giám đốc chịu trách nhiệm quản lý nhiều trường thành viên cùng các đơn vị trực thuộc. Đại học vùng vừa thực hiện chức năng quản lý Nhà nước được Bộ phân cấp, vừa trực tiếp tổ chức đào tạo nghiên cứu các khoa như cơ sở giáo dục đại học.
"Mô hình này trở thành một cấp trung gian giữa Bộ GD-ĐT và các trường thành viên, vừa làm chủ quản vừa làm đơn vị sự nghiệp, khiến cơ chế trách nhiệm bị phân tán, quyền tự chủ của trường thành viên bị hạn chế", bà Lam đánh giá.
Đại biểu cũng nhìn nhận điều này không phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 71 với yêu cầu giảm đầu mối, đẩy mạnh phân cấp và xóa bỏ cấp trung gian. Bà Lam kiến nghị bỏ quy định đại học vùng hay tái cấu trúc mô hình đại học vùng thành những đại học đa ngành, đa lĩnh vực.
Theo đại biểu, bãi bỏ mô hình này không phải từ bỏ các đại học đóng vai trò quan trọng trong phát triển vùng, mà là xóa bỏ cấp trung gian, tinh gọn bộ máy và tăng quyền tự chủ thực chất cho các cơ sở giáo dục đại học.
Đồng tình với các đại biểu Nguyễn Quang Huân, Lê Thị Thanh Lam, đại biểu Nguyễn Văn Thi (đoàn Bắc Ninh) cho biết, những đại học vùng đang trở thành cấp trung gian hành chính.
Đại biểu Nguyễn Văn Thi. Ảnh: Quốc hội
Theo ông, đại học vùng không được giao ngân sách vùng, không có thẩm quyền điều phối đầu tư, nhân sự hay khoa học công nghệ. Thay vì tinh gọn bộ máy, đại học vùng lại làm tăng tầng lớp quản lý giữa Bộ GD-ĐT và các trường, xuất hiện đầu mối phụ kéo dài thủ tục, phân tán trách nhiệm, điều này đi ngược với tinh thần Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị.
Về tự chủ, ông Thi cho biết, các đại học thành viên của đại học vùng có tư cách pháp nhân, có đủ năng lực và quy mô để hoạt động độc lập, song vẫn bị ràng buộc bởi cơ chế “hai tầng”, phải trình qua đại học vùng rồi mới đến Bộ trong các thủ tục đầu tư, mở ngành...
Đại biểu cho rằng cần xem xét cấu trúc hệ thống cơ sở giáo dục đại học bao gồm: Trường đại học, đại học quốc gia, đại học đa ngành và trường đại học có tên là học viện. Với mô hình đại học vùng, cần xem xét thật kỹ lưỡng xem có tiếp tục mô hình này không.
Ông Thi góp ý, những trường đại học thành viên có bề dày, có thương hiệu thì có thể tổ chức lại thành trường thuộc Bộ để bảo đảm quyền tự chủ toàn diện.
