Làm gì để hút vốn vàng trong dân?

Tăng cung rồi mới huy động vốn vàng

Theo ông Đào Xuân Tuấn, Cục trưởng Cục Quản lý ngoại hối, Ngân hàng Nhà nước (NHNN), việc thành lập sàn giao dịch vàng trên nguyên tắc Nhà nước quản lý. Mục đích thành lập sàn giao dịch vàng là để giao dịch vàng vật chất, trở thành kênh phân phối vàng nguyên liệu nhập khẩu đủ tiêu chuẩn, đảm bảo công khai, minh bạch; từng bước theo lộ trình triển khai các sản phẩm vàng tài khoản, phái sinh; trở thành kênh huy động nguồn lực vàng trong dân, giảm tích trữ vàng để chuyển hóa thành nguồn lực đầu tư vào sản xuất, kinh doanh. Các phương án thành lập sàn giao dịch vàng tại VN đều hướng đến việc tạo lập một trung tâm giao dịch vàng theo lộ trình và các cơ sở hạ tầng, công nghệ phục vụ (như trung tâm thanh toán, các kho lưu trữ...), từng bước huy động nguồn vàng trong dân.

Sàn giao dịch vàng có 3 giai đoạn, gồm: giao dịch vàng nguyên liệu nhập khẩu; giao dịch vàng nguyên liệu nhập khẩu và vàng miếng; giao dịch vàng nguyên liệu nhập khẩu, vàng miếng, các loại vàng đang lưu thông trong nước, chứng chỉ vàng, công cụ phái sinh vàng. Lộ trình và các nội dung chi tiết trong từng giai đoạn có thể được điều chỉnh tùy thuộc vào tình hình triển khai thực tế của sàn giao dịch vàng. Trong thời gian thí điểm, chưa thực hiện liên thông sàn giao dịch vàng trong nước với các sàn giao dịch vàng quốc tế.

ẢNH: KIM CHOON

"Hoạt động sàn giao dịch vàng cần phải được thực hiện trên nguyên tắc thận trọng, có lộ trình phù hợp với thực tiễn. VN là quốc gia sử dụng vàng quy mô lớn. Vàng là mặt hàng có giá trị lớn, đòi hỏi có hệ thống kho lưu trữ vàng vật chất đảm bảo an ninh, an toàn tài sản. VN chưa có hệ thống kho lưu trữ vàng tập trung, trung tâm kiểm định vàng chuyên biệt", ông Đào Xuân Tuấn cho hay.

Ông Huỳnh Trung Khánh, Phó chủ tịch Hiệp hội Kinh doanh vàng VN, bày tỏ ủng hộ việc lập sàn giao dịch vàng và việc chia thành 3 giai đoạn cho thấy bước đi khá thận trọng của NHNN. Đến giai đoạn 2 và 3 mới cụ thể hóa huy động nguồn vàng trong dân. Ở giai đoạn 1, sàn chỉ có thể giải quyết được nút thắt đã tồn tại trên thị trường vàng hơn 13 năm qua, đó là nguồn cung. Nguồn cung vàng khan hiếm đã dẫn đến tình trạng giá vàng trong nước luôn đắt hơn nhiều so với giá thế giới. Hơn nữa, ngành trang sức mỹ nghệ cũng không có nguồn nguyên liệu để sản xuất. Quy định hiện nay đã có hướng dẫn thủ tục cho ngân hàng, doanh nghiệp xin giấy phép sản xuất vàng miếng, nhập khẩu vàng nguyên liệu. Khi sàn giao dịch vàng hoạt động, các đơn vị có thể mua bán vàng nguyên liệu, cũng như vàng miếng, từ đó góp phần tăng cung cho thị trường, giá cả cũng sẽ rõ ràng minh bạch hơn. Khi cung cao hơn cầu thì giá sẽ giảm, ngược lại cầu cao hơn cung thì giá sẽ tăng. Đây cũng là cơ sở dữ liệu cho cơ quan chức năng hoạch định chính sách.

ẢNH: NGỌC THẮNG

Lộ trình quá thận trọng

TS Đinh Thế Hiển, Viện trưởng Viện Nghiên cứu tin học và kinh tế ứng dụng, cho rằng việc lập sàn giao dịch vàng quốc gia có thể hiểu để đáp ứng hội nhập thế giới khi nhiều nước đã có sàn giao dịch vàng. Tuy nhiên, giải pháp này không giải quyết được những bất cập trên thị trường vàng VN. Tình trạng giá vàng trong nước liên tục cao hơn thế giới từ 15 - 20 triệu đồng/lượng đã tồn tại từ lâu, xuất phát từ nguồn cung vàng trên thị trường khan hiếm.

TS Đinh Thế Hiển nêu vấn đề: Vì sao các hàng hóa xa xỉ như xe ô tô, điện thoại… tốn hàng tỉ USD để nhập khẩu về tiêu thụ trong nước không được đề cập mà lại có nhiều lo ngại bỏ ngoại tệ để nhập vàng? Trong khi đó, nhiều hàng hóa tiêu dùng trên nhập về là tiêu sản, còn vàng thì có giá trị dự trữ và tăng giá, không mất đi, có khi còn được xuất khẩu dưới dạng trang sức. Giá vàng thế giới đã tăng hơn 60% trong vòng 1 năm qua, như vậy giá trị của những tấn vàng nhập về năm ngoái bán ra thị trường nay cũng đã tăng. Đó là chưa kể lượng vàng tích lũy trong dân từ trước đến nay rất lớn. Những năm 2009 - 2010, giá vàng rẻ nhưng người dân không có tình trạng xếp hàng mua như ngày nay. Còn hiện tại, kim loại quý lên giá kỷ lục nhưng người dân xếp hàng mua thì không có.

"Vấn đề ở đây là nguồn cung vàng trên thị trường không có nên mới dẫn đến tình trạng bất cập kéo dài nhiều năm. Vậy tại sao không giải quyết nhanh khâu cấp hạn mức (quota) cho nhập khẩu vàng nguyên liệu để giải quyết vấn đề bất cập này trên thị trường?", TS Đinh Thế Hiển nhấn mạnh.

Vì vậy, ông cho rằng sàn giao dịch vàng mua bán nguyên liệu chỉ giải quyết cho các tổ chức được NHNN cấp phép nhập khẩu, mua bán vàng. Ở đây, sàn chỉ có mục đích đấu giá, chứ hạn mức, nguồn cung vàng hằng năm vẫn do NHNN quyết định. Do đó, việc có sàn vàng trong giai đoạn đầu chưa thể huy động được nguồn vốn này trong dân đưa vào nền kinh tế.

Chuyên gia kinh tế - TS Đinh Tuấn Minh, Giám đốc nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu giải pháp thị trường cho các vấn đề kinh tế - xã hội (MASSEI), nhận định: Lộ trình giao dịch của sàn vàng quốc gia như NHNN đưa ra khá thận trọng, cũng phù hợp khi VN chưa có kinh nghiệm. Tuy nhiên, có thể xem xét cho chạy song song các giai đoạn với nhau mà không cần phải thực hiện xong giai đoạn 1 thì mới chuyển sang giai đoạn 2, 3. Chẳng hạn, khi đưa sàn vàng vào giao dịch trong giai đoạn đầu thì song song ban hành các quy định, chính sách và có mốc thời gian cụ thể để các doanh nghiệp, ngân hàng được cấp phép tham gia sàn vàng chuẩn bị về hạ tầng công nghệ, nhân sự. Trong quá trình đó có thể các thành viên đó sẽ chạy thử hệ thống, kết nối với các cơ quan quản lý nhà nước, trung tâm thanh toán và cả giao dịch thử… tương tự như sàn chứng khoán. Khi NHNN "chốt" về thời gian thì các doanh nghiệp sẽ thực hiện để đáp ứng điều đó. Có thể sàn vàng hoạt động giai đoạn đầu trong vòng 1 năm thì sau đó bước tiếp luôn vào giai đoạn 2 và 3 mà không cần phải chờ đợi quá lâu.

TS Minh nhấn mạnh: VN đã có thị trường chứng khoán và giao dịch cả chứng khoán phái sinh nên cũng không có gì khó, chỉ là sản phẩm khác nhau cũng như quy định về kỹ thuật, quản lý rủi ro khác nhau. Việc lập sàn giao dịch vàng nên được thực hiện theo tinh thần của Tổng Bí thư Tô Lâm là "vừa chạy vừa xếp hàng" mới nhanh chứ không thể lại đợi sau giai đoạn 1 vài năm, đến giai đoạn 2… thì có khi kéo dài đến hàng chục năm.

Sàn vàng, một công nhiều việc

Một trong những mục tiêu khi lập sàn giao dịch vàng là để góp phần thu hút nguồn vốn từ vàng đưa vào nền kinh tế. Chuyên gia kinh tế Trần Thanh Hải, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Viễn Đông, khẳng định việc thành lập sàn giao dịch vàng sẽ góp phần giải quyết được điểm nghẽn về nguồn cung trên thị trường vàng. Hiện nay có tình trạng ngược đời là vàng nhẫn tại doanh nghiệp cao hơn cả vàng miếng. Nguyên nhân có thể doanh nghiệp không mua được nguyên liệu nên lấy vàng miếng để chuyển sang vàng nhẫn bán ra thị trường, giữ được khách hàng. Đây là trường hợp cá biệt, đột xuất vì thông thường không đơn vị nào làm như vậy. Nếu có sàn vàng thì việc cung cấp nguyên liệu cho các doanh nghiệp kinh doanh vàng bạc trang sức sẽ dễ hơn. Hoạt động này tương tự như mô hình của sàn giao dịch vàng Thượng Hải là nơi cung cấp nguyên liệu cho doanh nghiệp ở nhiều tỉnh, thành khác và cả Hồng Kông (Trung Quốc).

Tuy nhiên, ông Trần Thanh Hải cũng lưu ý, nếu mới chỉ giao dịch vàng vật chất và chưa liên thông với thế giới thì chưa giải quyết được "gốc" các điểm nghẽn của thị trường và cũng chưa huy động được nguồn vàng lớn trong dân. Hơn nữa, giá vàng trong nước vẫn phụ thuộc thế giới và tỷ giá USD/VND. Khi giao dịch vàng vật chất thì VN vẫn chi ra một lượng ngoại tệ để nhập khẩu vàng hằng năm, có thể gây áp lực phần nào lên tỷ giá hối đoái trong nước. Chỉ khi sàn vàng có thể giao dịch vàng nguyên liệu nhập khẩu, vàng miếng, các loại vàng đang lưu thông trong nước, chứng chỉ vàng, công cụ phái sinh vàng thì mới rút ngắn được chênh lệch giá vàng trong nước với thế giới.

ẢNH: NGỌC THẮNG

"Việc cho phép giao dịch chứng chỉ vàng sẽ giúp huy động nguồn vốn vàng trong dân. Hiện nay khi người dân chỉ cất giữ vàng trong nhà hoặc gửi ngân hàng phải trả phí. Nếu có sàn vàng, họ có thể đến lưu ký thông qua các doanh nghiệp được cấp phép (tương tự như lưu ký chứng khoán) và nhận chứng chỉ vàng. Khi có nhu cầu mua hay bán thì đặt lệnh bán (tương tự đặt lệnh bán chứng khoán). Nếu có nhu cầu rút vàng vật chất ra khỏi sàn hoặc bán ra lấy tiền thì sẽ đóng thuế theo quy định. Số vàng được lưu ký, giao dịch tập trung trên sàn thì có thể luân chuyển cung cấp nguyên liệu cho các doanh nghiệp, giảm bớt lượng vàng phải nhập khẩu, giảm số lượng ngoại tệ phải đưa ra. Tùy theo cung cầu giao dịch chứng chỉ vàng trên sàn thì các doanh nghiệp sẽ sử dụng công cụ phái sinh để mua bán với thị trường nước ngoài", ông Hải giải thích và cho rằng: Khi sàn giao dịch vàng đi vào hoạt động với sự quản lý của nhà nước thì sẽ từ từ góp phần ổn định thị trường vàng, luân chuyển một nguồn vốn trong nền kinh tế. Quan trọng hơn để mang lại hiệu quả và hạn chế rủi ro thì phải kiểm soát tình trạng "mượn đầu heo nấu cháo". Thông qua các công cụ công nghệ để kiểm soát chặt số lượng vàng mà người dân lưu ký tại các doanh nghiệp, ngân hàng. Không cho phép các doanh nghiệp, ngân hàng tự động bán vàng của người dân để chuyển sang lấy nguồn vốn này cho vay hay sử dụng vào những hoạt động khác.

Đồng quan điểm, TS Đinh Tuấn Minh nói: Vàng là một thị trường lâu đời nhất trên thế giới. Từ các nước phát triển đến các nước đang phát triển cũng đã có sàn vàng vài chục đến gần trăm năm qua. Đây không phải là sản phẩm mới, không phức tạp, rủi ro như chứng khoán hay tài sản số gần đây. Bản chất của sàn là để giảm bớt việc giao dịch vàng vật chất, chuyển sang chứng chỉ vàng. Điều này sẽ giúp nhà nước huy động được dòng vốn từ dân đang ở dạng vàng đưa vào nền kinh tế. Có thể xem xét đưa ra chính sách khuyến khích người dân chuyển vàng vật chất sang lưu ký trên sàn vàng và có thể nhận được ưu đãi về phí. Ngược lại khi người dân muốn chuyển từ chứng chỉ vàng sang vàng vật chất rút ra khỏi sàn thì phải đóng một loại phí hay thuế nào đó. Hơn nữa, khi có giao dịch chứng chỉ vàng, công cụ phái sinh vàng thì sẽ thu hút được các nhà đầu tư trẻ tham gia và sẽ tạo ra thêm một kênh thu hút vốn.

"Sản phẩm vàng không phải là mới, không phức tạp như tài sản số, tài sản mã hóa, trong khi VN đã cho thí điểm thị trường tài sản mã hóa. Do vậy, việc lập sàn giao dịch với đầy đủ các sản phẩm giao dịch như chứng chỉ vàng, công cụ phái sinh thì mới giúp thu hút được nguồn vốn trong dân. Tất cả về hạ tầng kỹ thuật, hệ thống giao dịch thì chúng ta có thể học tập mô hình của nhiều nước đã vận hành và tôi nghĩ là không có vấn đề gì là không được, chỉ là phụ thuộc vào sự quyết tâm của Chính phủ", TS Đinh Tuấn Minh nói.