Đà tăng lãi suất huy động kéo dài
Tại chương trình Data Talk | Macro Insight với chủ đề "Bức tranh vĩ mô: Giải mã áp lực tỷ giá – lãi suất & chiến lược cho nhà đầu tư" phát sóng ngày 10/12, ông Trần Ngọc Báu - CEO Công ty Dữ liệu Kinh tế Tài chính WiGroup, nhận định xu hướng tăng lãi suất huy động vẫn sẽ tiếp tục, ít nhất trong ba tháng tới.
Ông Báu cho biết hiện lãi suất ở tất cả các kỳ hạn đều đang tăng và xu hướng này bắt đầu từ khoảng trung tuần tháng 10. Đối với các kỳ hạn ngắn từ 1 đến 3 tháng, xét trên sổ sách, lãi suất vẫn còn một khoảng cách so với mặt bằng lãi suất huy động thực tế. Điều này đồng nghĩa với việc các ngân hàng thương mại vẫn còn dư địa để tiếp tục nâng lãi suất niêm yết trong thời gian tới.
"Hiện nay, trần lãi suất huy động đối với kỳ hạn từ 1 đến 6 tháng đang được đặt ở mức khoảng 4,75%. Tuy nhiên, mốc này nhiều khả năng sẽ bị phá, tiệm cận trong thời gian tới"
Ông Trần Ngọc Báu - CEO Công ty Dữ liệu Kinh tế Tài chính WiGroup (Ảnh: Minh Nguyệt)
Ông cũng chỉ ra một điểm đáng chú ý khác là lãi suất huy động từ trung tuần tháng 10 ban đầu chỉ tăng chậm và mang tính cục bộ, nhưng đến nay đã lan rộng và tăng tương đối đồng đều. Hiện tại, các ngân hàng thương mại nhà nước vẫn chưa chính thức tham gia vào làn sóng tăng lãi suất này.
“Tuy nhiên, nếu nhìn lại các chu kỳ trước, nhóm ngân hàng này thường nhập cuộc khá muộn, nhưng khi đã điều chỉnh thì mức tăng thường mang tính ‘giật cục’ thay vì điều chỉnh từ từ như khối ngân hàng tư nhân”, ông Báu nhận định. Ông cho biết các ngân hàng thương mại nhà nước sẽ phải chịu áp lực chung từ bối cảnh thị trường.
Chuyên gia cũng lưu ý trong chu kỳ này, nhóm ngân hàng tăng lãi suất mạnh nhất lại là các ngân hàng thương mại lớn, đặc biệt là những ngân hàng có mức độ liên quan nhiều tới lĩnh vực bất động sản. Trong khi đó, các ngân hàng quy mô nhỏ không chịu nhiều áp lực, còn NHNN vẫn đang duy trì quan điểm ổn định.
Tổng kết lại, lãi suất huy động hiện nay, xét theo sổ sách, vẫn đang trong xu hướng tăng với mức độ phân hóa rõ rệt. Đây là thực trạng hiện tại và cho thấy thị trường đang bước vào một chu kỳ tăng lãi suất huy động mới.
Giải thích về khả năng đà tăng còn kéo dài ít nhất ba tháng nữa với mức tăng khoảng 0,5–1%, ông Báu đưa ra ba nguyên nhân.
Thứ nhất, nhu cầu thanh khoản sẽ cao cho đến hết Tết âm lịch – đây là yếu tố mùa vụ. Vào dịp Tết, người dân có xu hướng sử dụng tiền mặt nhiều hơn, đặc biệt năm nay thói quen dùng tiền mặt còn mạnh hơn, nhất là ở khu vực phía Bắc. Hệ thống ngân hàng cần lượng lớn tiền mặt để đáp ứng nhu cầu này, nên sẽ duy trì trạng thái thiếu thanh khoản tạm thời.
Thứ hai, các kênh bổ trợ vốn khác không còn nhiều dư địa, nên kênh huy động vẫn là tối ưu. Các ngân hàng muốn cạnh tranh huy động sẽ phải tiếp tục tăng lãi suất – điều này là khó tránh.
Thứ ba, cấu trúc huy động của ngân hàng Việt Nam có gần 80% là kỳ hạn dưới 6 tháng. Ở kỳ hạn dưới 6 tháng, mỗi 'cú giật' của lãi suất thường kéo dài 3–6 tháng thì mới ngưngdo cấu trúc kỳ hạn xoay vòng.
"Do đó, ít nhất trong ba tháng tới, hệ thống ngân hàng vẫn còn nhu cầu thanh khoản và lãi suất huy động sẽ tiếp tục tăng, mức tăng khoảng 0,5–1%. Và có thể sẽ có các ngân hàng chào lãi suất cao hơn mức ghi trong sổ sách để hút vốn, vì đây vẫn là nguồn vốn có chi phí “khả dĩ nhất”," ông Báu nhận định.
(Nguồn: Wichart)
Lãi suất cho vay khó tránh xu hướng đi lên
Về tác động đến lãi suất cho vay, ông Báu cho rằng điều này phụ thuộc lớn vào việc lãi suất huy động có duy trì tăng trong trung và dài hạn hay không. Nếu lãi suất huy động chỉ tăng nhẹ trong 1–2 tháng rồi điều chỉnh giảm trở lại, ngân hàng có thể chưa cần tăng lãi suất cho vay. Nhưng nếu đợt tăng kéo dài trên 6 tháng, chi phí vốn sẽ đội lên và chắc chắn tác động đến lãi suất cho vay.
Theo vị chuyên gia, điều này ngụ ý rằng ngân hàng sẽ phải xem xét tăng lãi suất đầu ra.Việc tăng lãi suất đầu ra có cơ chế như sau: lãi suất huy động tăng thì sẽ tác động vào chi phí vốn của ngân hàng. Độ trễ từ khi lãi suất huy động tăng hoặc giảm cho đến khi tác động vào chi phí vốn của toàn bộ ngân hàng ấy khoảng 1 quý đến 2 quý.
Điều đó có nghĩa rằng lãi suất tăng lên ở thời điểm hiện nay chưa tác động đến chi phí vốn của hệ thống ngân hàng trong quý IV. Nhưng từ quý I trở đi, khi các khoản xoay vòng đáo hạn bắt đầu diễn ra, thì chi phí vốn sẽ bắt đầu tăng.
Theo ông Báu, chi phí vốn của hệ thống đã bắt đầu tăng từ đợt tăng lãi suất 2023 và đến nay vẫn tăng. Trong khi đó, lợi suất đầu ra lại giảm. Điều này cho thấy các ngân hàng đã trải qua hai năm “bóp” NIM để hỗ trợ nền kinh tế, khiến NIM về mức thấp nhất lịch sử.
Nếu tiếp tục thu hẹp NIM, hệ thống sẽ gặp bất ổn. Với NIM đã chạm đáy, còn chi phí vốn tăng, thì trong quý I–II/2026, lãi suất cho vay tăng là điều khó tránh. Ngân hàng khó có thể tiếp tục hỗ trợ như hai năm trước vì chính các ngân hàng cũng đang khó khăn.
"Chu kỳ lần này khác chu kỳ trước, trước kia lãi suất huy động tăng nhưng lãi suất cho vay vẫn có thể giảm nhờ NIM cao. Giờ NIM thấp, bộ đệm cạn, nên đầu vào tăng thì đầu ra gần như chắc chắn phải tăng", ông Báu nói thêm.
Yếu tố thứ hai là rất nhiều hợp đồng vay mua nhà trong làn sóng bất động sản cách đây một năm đang bắt đầu hết thời hạn ưu đãi (1–2 năm). Khi hết ưu đãi, hợp đồng chuyển sang lãi suất thả nổi. Nếu lãi suất huy động tăng, tất cả hợp đồng đó sẽ tự động tăng lãi suất. Chi phí vay của người mua nhà sẽ bị đẩy lên.
"Vì vậy, chu kỳ tăng lần này sẽ tạo áp lực lớn hơn nhiều lên lãi suất cho vay so với chu kỳ trước. Và mọi người sẽ sớm cảm nhận lãi suất cho vay tăng trở lại, bởi hệ thống ngân hàng giờ gần như không còn bộ đệm. Đây là xu hướng chúng ta phải có phương án dự ", ông Báu nhận định.
