Loài được nhắc đến chinh là Sao la (Pseudoryx nghetinhensis ) là một trong những loài động vật có vú quý hiếm và bí ẩn nhất thế giới.
Đặc trưng bởi cặp sừng dài thẳng, bộ lông nâu sẫm và những mảng trắng trên mặt, sao la gây ấn tượng mạnh với giới khoa học. Do sự hiếm gặp và tính cách cực kỳ nhút nhát, chúng được ví như “kỳ lân châu Á”. Tới nay, chưa một nhà sinh vật học nào từng quan sát sao la trực tiếp trong môi trường tự nhiên. Những hình ảnh hiếm hoi về chúng đều do bẫy ảnh ghi lại.
Sao la được phát hiện lần đầu tiên vào năm 1992 tại dãy Trường Sơn, khu vực giáp ranh giữa Việt Nam và Lào. Việc phát hiện ra loài thú lớn mới này từng được coi là một trong những sự kiện khoa học động vật học quan trọng nhất thế kỷ XX.
Sao la (ảnh: WWF).
Lần gần nhất sao la xuất hiện ở Việt Nam là vào năm 2013, khi một cá thể được camera tự động ghi lại ở Quảng Nam (cũ). Từ đó đến nay, loài vật này gần như biến mất khỏi các khu rừng Việt Nam, khiến nhiều chuyên gia lo ngại chúng có thể đã tuyệt chủng cục bộ.
Loài thú cực kỳ nguy cấp
Theo Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), sao la hiện được xếp vào nhóm Cực kỳ nguy cấp, chỉ cách một bước so với tuyệt chủng. Số lượng cá thể ước tính chỉ còn vài chục đến vài trăm con, phân bố rải rác tại sáu tỉnh của Việt Nam và bốn tỉnh của Lào.
Sao la thường sống đơn độc hoặc theo cặp, ưa rừng ẩm thường xanh và các thung lũng núi thấp. Chúng có chiều cao vai khoảng 90 cm, nặng từ 80 đến 100 kg, cả con đực và con cái đều có sừng dài tới nửa mét. Dù ngoại hình khá giống bò rừng, sao la thực chất là một loài hoàn toàn riêng biệt, mang giá trị lớn về mặt tiến hóa.
Việt Nam chi 3,1 tỷ đồng để bảo vệ “kỳ lân châu Á”
Năm 2025, Thành phố Huế vừa phê duyệt tiếp nhận khoản viện trợ không hoàn lại trị giá hơn 3,1 tỷ đồng từ Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên (WWF). Nguồn kinh phí này sẽ được sử dụng để hỗ trợ giám sát, bảo tồn và nâng cao nhận thức cộng đồng về loài sao la (Pseudoryx nghetinhensis).
Khoản viện trợ là một phần trong dự án nhằm ngăn chặn tình trạng săn bắt, buôn bán và tiêu thụ trái phép động vật hoang dã, đồng thời góp phần thực hiện Chiến lược Bảo tồn Đa dạng Sinh học Quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2050.
Trước thực trạng đáng báo động, đầu năm 2025, chính quyền tỉnh Thừa Thiên Huế đã thành lập Khu bảo tồn thiên nhiên Sao la rộng hơn 19.000 ha. Đây được xem là bước đi quan trọng nhằm bảo vệ hệ sinh thái rừng tự nhiên của Trung Trường Sơn và các loài động vật có tên trong Sách đỏ.
Cùng với khoản viện trợ vừa được phê duyệt, Huế sẽ đẩy mạnh giám sát rừng bằng bẫy ảnh, sử dụng công nghệ phân tích DNA môi trường để phát hiện sự hiện diện của loài thú bí ẩn này. Ngoài ra, các chương trình truyền thông, giáo dục cộng đồng cũng sẽ được triển khai để nâng cao nhận thức, kêu gọi người dân địa phương tham gia bảo vệ sao la và nói không với săn bắt, tiêu thụ động vật hoang dã.
Các chuyên gia đánh giá, nếu không có hành động quyết liệt, sao la sẽ nhanh chóng biến mất khỏi tự nhiên. Mỗi cá thể còn sót lại đều có giá trị vô cùng lớn cho nghiên cứu khoa học và đa dạng sinh học toàn cầu. Vì vậy, việc huy động nguồn lực quốc tế cùng sự cam kết mạnh mẽ của chính quyền và cộng đồng địa phương chính là chìa khóa để cứu loài “kỳ lân châu Á” khỏi bờ vực tuyệt chủng.
