Dinh Quoc Phuong, giám đốc khóa học của Chương trình Kiến trúc Nội thất tại Đại học Công nghệ Swinburne, cho biết: "Những ngôi nhà ống cũ được xây dựng trước năm 1954 thường có hai tầng với mặt tiền hẹp từ hai đến năm mét. Những ngôi nhà ống mới thường cao hơn, lên đến 12 tầng, nhưng vẫn chỉ rộng bằng những ngôi nhà ống cũ".
Theo truyền thống, nhà ống thường gắn liền với khu phố cổ Hà Nội. Khu phố này từng là đầu mối giao thương, buôn bán, mỗi con phố được đặt tên theo các sản phẩm mà người dân từng bán dọc hai bên đường, chẳng hạn như Hàng Bạc và Hàng Gai.
Không giống như những ngôi nhà ống mới được xây dựng, chỉ thuần túy là nhà ở, nhiều ngôi nhà cũ hơn trong phố cổ vẫn tiếp tục phục vụ chức năng thương mại. Những ngôi nhà ống ngày xưa thường có cửa hàng ở tầng trệt và các gia đình sẽ sinh hoạt ở tầng trên. Với nhiều tầng không gian sống, nhiều thế hệ có thể chung sống dưới cùng một mái nhà.
Các cửa hàng hai tầng dọc phố Hàng Đào, Hà Nội vào năm 1926
"Những căn nhà ống truyền thống từng là ngôi nhà chung của nhiều gia đình", Mai Hùng Trung, kiến trúc sư khởi xướng Hanoi Ad Hoc, một nghiên cứu về cảnh quan đô thị Hà Nội, chia sẻ. "Có thể lên đến năm, sáu gia đình cùng chung sống. Và cho đến tận bây giờ, ở Khu Phố Cổ, bạn vẫn có thể thấy những gia đình khác nhau sống chung trong một ngôi nhà". Thậm chí, các gia đình còn không quen biết nhau.
Tuy nhiên, những ngôi nhà này thiếu chiều rộng thì lại được bù đắp bằng chiều sâu. Chiều sâu của những nhà ống có thể đạt tới 100 mét. Theo ông Trung, có rất nhiều giả thuyết liên quan đến nguồn gốc của thiết kế nhà ống.
Thứ nhất, phong cách kiến trúc có thể đã hình thành do giá đất đắt đỏ. Khi mật độ dân cư ngày càng dày đặc, chính phủ đã đánh thuế mặt tiền, khiến người dân cố gắng giảm kích thước khu vực này. Nhưng khi con cái trong các gia đình lớn lên, họ cần thêm không gian nên họ phải xây thêm vào bên trong hoặc chồng thêm tầng.
Ông Trung nói: "Ở khu vực nội thành, đất là vàng. Mặt tiền đường phố được coi là quan trọng như quy mô đất đai". Những ngôi nhà cũ thường có sân trong để đón ánh sáng và thông gió tự nhiên. Sân còn có chức năng như một không gian sinh hoạt chung, các thành viên trong gia đình có thể quây quần tại đây.
Sân của một ngôi nhà ống
Ông Nguyen Dzung Do, đồng sáng lập kiêm CEO của enCity, cho biết: "Khoảng sân đôi khi có thể đặt vừa một cây nhỏ, cùng một vài chiếc ghế để ngồi uống trà. Có những nơi thậm chí còn có một cái giếng nhỏ trong sân. Nó khép kín nên không bị ảnh hưởng bởi tiếng ồn và cuộc sống công cộng bên ngoài, vì vậy khoảng sân là một nơi rất yên bình ở giữa ngôi nhà".
Những năm gần đây, các ngôi nhà ống mới thường được xây theo kiến trúc kiểu Pháp. Phong cách này đã được điều chỉnh theo nhiều cách khác nhau, ông Phuong chia sẻ. Ông nói: "Một số nơi đã sử dụng các chi tiết mặt tiền, chẳng hạn như lan can bằng gang và cửa sổ có mái che như các biệt thự ở Pháp trong thiết kế. Những người khác thì lắp mái vòm như các tòa nhà công cộng, chẳng hạn như Nhà hát Lớn Hà Nội, cho những ngôi nhà ống của họ".
Bất kể nguồn gốc của chúng ra sao, những ngôi nhà ống này là một nét đặc trưng của đường phố Việt Nam, và đã định hình nên cảnh quan đô thị của đất nước. Ông Trung nói: "Nhà ống và xe máy là một trong những đặc điểm đáng chú ý nhất của cảnh quan đô thị Việt Nam".
"Chúng đã gắn bó với nhau trong nhiều năm, và một trong những lý do là chiếc xe máy nhỏ hoàn toàn phù hợp với những ngôi nhà ống chật hẹp. Và với chiếc xe máy, bạn có thể di chuyển đến bất kỳ ngõ ngách nào trong thành phố", ông Trung cho biết.
