Luật Quản lý thuế 2019 hiện hành đã có quy định yêu cầu hộ kinh doanh chỉ cần thông báo tài khoản ngân hàng được sử dụng để nộp thuế điện tử. Tuy nhiên, dự thảo mới quy định tại điều 9 đề xuất yêu cầu hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh phải thông báo cho cơ quan thuế toàn bộ các tài khoản dùng cho hoạt động kinh doanh, không chỉ tài khoản nộp thuế.
Đề xuất này có thể bắt nguồn từ thực tiễn còn nhiều trường hợp gian lận, lẩn tránh thuế, và thiếu trung thực trong thực thi thực hiện kê khai, nộp thuế, và có nền tảng cơ sở dựa trên nguyên tắc trung thực trong kê khai nộp thuế. Nguyên tắc trung thực được coi là nguyên tắc cơ bản nền tảng được ghi nhận trong tất cả các lĩnh vực, không chỉ riêng lĩnh vực thuế. Luật Quản lý thuế từ khi được ban hành đến nay vẫn giữ nguyên tắc này, rằng người nộp thuế phải thực hiện nghĩa vụ kê khai thuế "chính xác, trung thực". Theo đó, việc thực hiện các yêu cầu cụ thể hay các biện pháp mang tính kỹ thuật có thể khác nhau tùy từng trường hợp hay thời điểm, trường hợp... Đề xuất mới trên có thể hiểu như là một bước "siết chặt" quản lý nhưng không trái với các nguyên tắc chung của luật Quản lý thuế.
Khi yêu cầu hộ kinh doanh cung cấp tất cả số tài khoản cá nhân, cần lưu ý thông tin tài khoản ngân hàng được coi là dữ liệu cá nhân nhạy cảm theo quy định pháp luật về dữ liệu cá nhân
ẢNH: NG.NGA
Thế nên, trong bối cảnh nhiều hộ kinh doanh hiện có thể sử dụng nhiều tài khoản (tài khoản ngân hàng khác nhau, ví điện tử, tài khoản thanh toán online…) cho hoạt động kinh doanh, Nhà nước có cơ sở cần phải biết đầy đủ các tài khoản đó để theo dõi dòng tiền. Điều này giúp minh bạch doanh thu, chi phí, đảm bảo môi trường kinh doanh lành mạnh, bình đẳng giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp.
Mặc dù vậy, xem xét toàn diện, cần lưu ý thông tin tài khoản ngân hàng được coi là dữ liệu cá nhân nhạy cảm theo quy định pháp luật về dữ liệu cá nhân. Cụ thể, tại điểm k khoản 3 điều 2 Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân xác định "Thông tin về tài khoản số của cá nhân" là một trong những dữ liệu cá nhân cơ bản cần được bảo vệ nghiêm ngặt.
Vì thế, mặc dù luật Quản lý thuế đã có quy định chung về nghĩa vụ của cơ quan thuế trong việc bảo mật thông tin cá nhân của người nộp thuế (điều 18.4), song trên thực tế, việc bảo mật an toàn các dữ liệu cá nhân nhạy cảm luôn là vấn đề thách thức. Rất nhiều trường hợp rò rỉ thông tin dữ liệu cá nhân đã xảy ra gây ảnh hưởng nghiêm trọng đối với chủ thể dữ liệu. Trong khi đó, các biện pháp bảo mật, cơ chế bảo mật và xử lý trách nhiệm đối với chủ thể thực hiện việc thu thập, lưu trữ và xử lý dữ liệu còn khá hạn chế, cho dù là cơ quan quản lý Nhà nước. Trong khi vấn này còn nhiều quan ngại, việc cơ quan thuế đòi hỏi người nộp thuế cung cấp thông tin tất cả các tài khoản khác không chỉ riêng tài khoản nộp thuế cũng có thể gây ra những quan ngại.
Thêm vào đó, các quy định mới cần hướng dẫn rõ cách thức thu thập, cung cấp, chỉnh sửa, hiệu đính thông tin phù hợp mà giúp đơn giản hóa các thủ tục. Nói cách khác, trường hợp quy định được thông qua, tôi cho rằng cần phải có cơ chế thực thi tương ứng, phù hợp trên nguyên tắc không làm phát sinh thêm gánh nặng thủ tục hành chính cho người nộp thuế. Việc xem xét tích hợp các nền tảng cơ sở dữ liệu của cơ quan thuế với các nền tảng dữ liệu chung của Nhà nước, như các ứng dụng quản lý dữ liệu dân cư và người nộp thuế (VNeID, E-Tax...) là cần thiết để bảo đảm tính hiệu quả và không làm phát sinh thêm các thủ tục hành chính phức tạp của người dân.
