Đánh giá hạ tầng hạt nhân tích hợp (Integrated Nuclear Infrastructure Review - INIR) của IAEA là chương trình mà các chuyên gia quốc tế sẽ đến một quốc gia để xem xét toàn diện mức độ sẵn sàng nếu nước đó muốn phát triển điện hạt nhân.
Đợt làm việc tại Việt Nam của đoàn IAEA bắt đầu từ ngày 1 đến 11/12, do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức. Đây là hoạt động được đánh giá quan trọng trong lộ trình chuẩn bị triển khai Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và các dự án tương tự trong tương lai. Đoàn công tác INIR gồm bảy chuyên gia IAEA, ba chuyên gia quốc tế do IAEA mời đến từ Anh, Brazil, Bulgaria và một quan sát viên từ Ai Cập.
Đoàn công tác Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế IAEA, với trưởng đoàn là ông Eric Mathet (áo xám) trong buổi làm việc đầu tiên, ngày 1/12/2025. Ảnh: Lưu Quý
Phát biểu khai mạc đợt làm việc, sáng 1/12, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định nhấn mạnh tầm quan trọng của điện hạt nhân trong bối cảnh nhu cầu điện năng tăng mạnh để đáp ứng phát triển kinh tế, xã hội và các ngành công nghiệp công nghệ cao, đồng thời đáp ứng yêu cầu giảm phát thải khí nhà kính.
Ông cho biết từ cuối năm 2024, Quốc hội Việt Nam đã thông qua chủ trương tái khởi động Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận. Chính phủ sau đó đã đưa ra định hướng về việc kiện toàn bộ máy quản lý, hoàn thiện khuôn khổ pháp lý và chuẩn bị đầy đủ các điều kiện cần thiết để triển khai chương trình điện hạt nhân quốc gia.
Ngoài ra, Luật Năng lượng nguyên tử được thông qua 2025 cùng các nghị định hướng dẫn đang được hoàn thiện theo tiêu chuẩn quốc tế. "Đây là nền tảng quan trọng để Việt Nam bảo đảm phát triển chương trình điện hạt nhân an toàn, an ninh, hiệu quả, bền vững", Thứ trưởng nói.
Đối với quốc gia mới bắt đầu chương trình điện hạt nhân đầu tiên như Việt Nam, quá trình phát triển cơ sở hạ tầng phải trải qua ba giai đoạn được đánh dấu bằng ba cột mốc tương ứng. Trong đó, giai đoạn 1 là chuẩn bị để đưa ra quyết định khởi động chương trình điện hạt nhân; giai đoạn 2 là chuẩn bị cho việc xây dựng nhà máy, giai đoạn 3 là xây dựng và đưa vào vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên.
Việc hoàn thành đánh giá INIR tương đương cột mốc số 2, khởi đầu của giai đoạn 2, cho phép Việt Nam sẵn sàng hồ sơ mời thầu cho nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, theo Thứ trưởng.
Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Lê Xuân Định trong buổi làm việc. Ảnh: Lưu Quý
Chương trình INIR đánh giá 19 hạng mục hạ tầng, từ khung pháp lý, an toàn - an ninh hạt nhân, thanh sát hạt nhân, chiến lược vốn, lưới điện, lựa chọn địa điểm, bảo vệ môi trường, phát triển nguồn nhân lực, hợp tác quốc tế, chu trình nhiên liệu, quản lý chất thải phóng xạ, và sự tham gia của các bên liên quan. Để chuẩn bị cho chương trình, trước đó, tổ công tác đánh giá cơ sở hạ tầng điện hạt nhân của Việt Nam do Bộ Khoa học và Công nghệ thành lập đã hoàn thành xây dựng Báo cáo tự đánh giá và gửi cho IAEA vào tháng 10/2025.
Ông Eric Mathet, Trưởng đoàn công tác IAEA bày tỏ niềm vui khi Việt Nam tái khởi động dự án điện hạt nhân sau khi dừng vào năm 2016. Trong thời gian làm việc tại Việt Nam, nhóm sẽ tiến hành phỏng vấn các cơ quan liên quan, quan sát, đánh giá các vấn đề phục vụ thực hiện báo cáo.
Nhấn mạnh việc phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân là một công việc phức tạp, ông cho biết, việc này đòi hỏi sự chuẩn bị chuyên sâu và một khoảng thời gian xây dựng dài, có thể đến thập kỷ, cam kết lâu dài và đầu tư tài chính đáng kể, đồng thời nuôi dưỡng nguồn nhân lực có kỹ năng cao.
Theo ông Eric Mathet, mục tiêu của nhóm là giúp đỡ, cung cấp cái nhìn từ bên ngoài về các công việc đã được thực hiện, "đưa ra các định hướng để dự án tiến xa hơn theo một cách bền vững và có tổ chức hơn".
Đại diện đoàn IAEA cũng cam kết về các mốc thời gian cùng kết quả thu được, như báo cáo INIR, các khuyến nghị, đề xuất, cùng cách mà Việt Nam có thể sử dụng các kết quả này cho cột mốc số 2 của mình. Báo cáo chính thức dự kiến sẽ hoàn tất vào cuối quý 1 hoặc quý 2/2026.
Tại buổi làm việc, Thứ trưởng Lê Xuân Định đánh giá cao sự tham gia của đoàn IAEA, đề nghị các đơn vị liên quan tiếp thu, phối hợp để thực hiện chương trình. "Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ tiếp tục hỗ trợ và ủng hộ các hoạt động hợp tác giữa Việt Nam và IAEA trong phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình ở Việt Nam", ông nói.
