Hoàng Hường bị bắt: Chuyên gia chỉ rõ thủ đoạn trốn thuế qua hộ kinh doanh

Trao đổi với phóng viên Dân trí, chuyên gia thuế Nguyễn Ngọc Tú, nguyên Tổng biên tập Tạp chí Thuế, hiện nay là giảng viên Trường Đại học Kinh doanh và công nghệ Hà Nội, nhận định chiêu trò trốn thuế qua hệ sinh thái doanh nghiệp, hộ kinh doanh tương đối phổ biến.

“Nhiều doanh nghiệp hiện nay đang lợi dụng chính sách thuế và sự chênh lệch nghĩa vụ thuế giữa doanh nghiệp và hộ kinh doanh để trốn thuế, đặc biệt trong lĩnh vực sữa, thực phẩm chức năng, dược phẩm”, ông Tú nêu. 

Theo quy định hiện hành, doanh nghiệp khi bán hàng hóa phải nộp thuế giá trị gia tăng (VAT) từ 5-10%, trong khi hộ kinh doanh chỉ nộp khoảng 1,5% (1% là thuế giá trị gia tăng, 0,5% thuế thu nhập cá nhân), thậm chí có trường hợp chỉ nộp thuế khoán mức vài trăm nghìn đồng/năm.

Theo vị chuyên gia, chính nhờ mức chênh lệch lớn, nhiều doanh nghiệp đã lập nên các hệ sinh thái - gồm nhiều công ty vệ tinh, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh để phân tán doanh thu, giảm tối đa số thuế phải nộp.

Thủ đoạn phổ biến là doanh nghiệp lập chứng từ “bán” hàng cho hộ kinh doanh trong hệ sinh thái. Thực tế, hàng hóa vẫn được bán trực tiếp ra thị trường, nhưng trên giấy tờ lại đứng tên hộ kinh doanh để được hưởng mức thuế thấp. Thậm chí, hộ kinh doanh nộp thuế khoán còn không phải xuất hóa đơn, khiến cơ quan thuế khó kiểm soát dòng hàng và doanh thu thực.

Ngoài ra, nhiều doanh nghiệp còn lập công ty vệ tinh để mua bán lòng vòng, ghi nhận doanh thu hàng nghìn tỷ đồng nhưng lại báo lỗ hoặc lợi nhuận chỉ ở mức tượng trưng. Đây là hình thức “chuyển giá” nhằm giảm số thuế phải nộp. Một số trường hợp còn lợi dụng kẽ hở này để hợp thức hóa hàng nhập lậu, hàng trôi nổi, thậm chí là hàng giả mạo thương hiệu.

Ông Tú lấy ví dụ về việc kinh doanh thực phẩm chức năng. Điển hình, giá vốn chỉ vài chục nghìn đồng/lọ, nhưng doanh nghiệp, hộ kinh doanh, cá nhân bán ra thị trường tới 500.000 đồng. Nếu kê khai trung thực, số thuế phải nộp là rất lớn. Tuy nhiên, khi được “hợp thức hóa” qua hộ kinh doanh thì khoản thuế nộp cho Nhà nước chỉ mang tính tượng trưng, trong khi lợi nhuận thực lại khổng lồ.

Các doanh nghiệp thường lập ra những công ty vệ tinh để thực hiện việc mua bán. Trên thực tế, doanh thu có thể lên tới 1.000 tỷ đồng, nhưng sau khi hạch toán qua các đơn vị vệ tinh, lợi nhuận ghi nhận trên sổ sách chỉ còn vài chục tỷ đồng. Nhờ vậy, số thuế phải nộp giảm đáng kể. Đây chính là thủ thuật né thuế.

Không dừng lại ở đó, nhiều doanh nghiệp còn thu mua hàng trôi nổi, hàng lậu trên thị trường rồi bán ra mà không xuất hóa đơn, không kê khai, để ngoài sổ sách kế toán. 

Thực trạng này không chỉ gây thất thu ngân sách mà còn tạo môi trường thuận lợi cho hàng lậu, hàng giả lưu hành, làm méo mó môi trường cạnh tranh, ảnh hưởng đến quyền lợi người tiêu dùng.

Một thủ đoạn phổ biến khác được ông Tú đưa ra là doanh nghiệp nhập khẩu hàng lậu, thông thường từ Trung Quốc. Các sản phẩm này thường có hàm lượng hoạt chất thấp, không đúng như công bố và gần như không mang lại tác dụng thực sự cho cơ thể như quảng cáo. Doanh nghiệp nhập hàng với giá rẻ, phần lớn không có hóa đơn chứng từ.

Khi cần bán lô hàng lớn cho các đại lý hoặc doanh nghiệp khác, nếu đứng tên doanh nghiệp thì sẽ phải nộp thuế cao do không được khấu trừ chi phí (vì không có hóa đơn đầu vào). Trên sổ sách, doanh thu có thể ghi nhận 10 tỷ đồng nhưng toàn bộ chi phí nguyên liệu không chứng minh được, dẫn đến lợi nhuận “ảo”. Nếu tính theo thuế suất thì số thuế phải nộp sẽ rất lớn.

Để né thuế, nhiều doanh nghiệp hợp thức hóa bằng cách “bán” lô hàng đó cho hộ kinh doanh. Khi đó, doanh thu vẫn được hạch toán nhưng thuế suất chỉ khoảng 1,5% hoặc theo mức khoán cố định. Cách làm này giúp doanh nghiệp vừa đẩy được hàng, vừa hợp thức hóa giấy tờ mà gần như không phải nộp thuế đúng với thực tế.

Giải pháp được các chuyên gia đề xuất là sớm bỏ cơ chế thuế khoán đối với hộ kinh doanh, bắt buộc áp dụng hóa đơn điện tử, đặc biệt với các lĩnh vực kinh doanh có điều kiện như sữa, thực phẩm chức năng, thuốc. Đồng thời, cần tăng cường trách nhiệm quản lý thuế tại địa phương, siết chặt kiểm soát doanh nghiệp vệ tinh và chống chuyển giá nội bộ.

“Về lâu dài, hộ kinh doanh cũng cần phải có hóa đơn đầu vào và đầu ra tương tự như doanh nghiệp để ngăn chặn tình trạng lợi dụng kẽ hở chính sách để trốn thuế”, ông Tú nêu.