Vũ trụ thực sự có mùi hay chỉ là ảo giác? - Ảnh: AI
Dù ngoài vũ trụ là chân không, không có không khí để truyền mùi, các phi hành gia lại nhiều lần mô tả những mùi hương đặc biệt sau các chuyến đi bộ không gian.
Khoa học cũng cho thấy "mùi" của vũ trụ ẩn chứa những manh mối quan trọng về thành phần hóa học và lịch sử hình thành của các hành tinh, sao và thiên hà.
Khi phi hành gia "ngửi thấy mùi vũ trụ"
Sau các chuyến đi bộ ngoài không gian, nhiều phi hành gia NASA cho biết họ ngửi thấy mùi giống thịt cháy, kim loại nóng hay khói hàn khi tháo mũ bảo hiểm trong Trạm Vũ trụ quốc tế.
Phi hành gia người Mỹ Don Pettit từng mô tả đó là "mùi khói hàn dễ chịu" khiến ông nhớ lại những ngày làm việc với máy hàn hồ quang. Một số người khác còn liên tưởng đến bánh quy cháy hay thuốc súng vừa nổ.
Trong các sứ mệnh Apollo, bụi Mặt trăng bám vào khoang tàu đã tỏa ra mùi tương tự thuốc súng, khiến phi hành gia Harrison "Jack" Schmitt của Apollo 17 khẳng định đó là ký ức khó quên nhất.
Các nhà khoa học cho rằng nguyên nhân có thể là do nguyên tử oxy bám vào bề mặt bộ đồ không gian và khi trở lại môi trường có không khí, chúng phản ứng tạo ra mùi kim loại.
Với bụi Mặt trăng, các liên kết hóa học bị phá vỡ bởi va chạm thiên thạch có thể đã phản ứng với oxy trong cabin để sinh ra mùi như thuốc súng.
Hành tinh, sao chổi và "mùi hương" của vũ trụ
Không chỉ lời kể của phi hành gia, các tàu thăm dò còn giúp con người "ngửi" vũ trụ bằng cách phân tích phân tử. Nhiệm vụ Rosetta của Cơ quan Vũ trụ châu Âu từng ghi nhận sao chổi 67P có "hỗn hợp mùi" khó chịu: trứng thối (hydro sulfide), phân ngựa (amoniac), formaldehyde ngột ngạt, hạnh nhân đắng (hydro cyanide), kèm chút rượu methanol và giấm (sulfur dioxide).
Sao Hỏa được cho là có mùi lưu huỳnh hăng hắc như trứng thối pha chút ngọt phấn, do đất chứa nhiều lưu huỳnh, sắt, magie và clo. Tuy nhiên, nồng độ khí này trong khí quyển rất thấp nên mùi chỉ mang tính giả định.
Mặt trăng Titan của sao Thổ, với bầu khí quyển và hồ chứa đầy methane, ethane, có thể mang mùi xăng dầu tương tự dầu mỏ trên Trái đất.
Trong đám mây phân tử Sagittarius B2 ở trung tâm Ngân hà, các nhà thiên văn đã phát hiện hàng chục phân tử hữu cơ, trong đó có ethyl formate, hợp chất tạo nên hương vị quả mâm xôi và mùi rượu rum. Tuy nhiên, đây chỉ là một phân tử trong hỗn hợp hóa chất cực kỳ phức tạp, bao gồm cả ethylene glycol (chất chống đông), ethanol (cồn), acetone (nước rửa sơn móng tay) và hydro sunfua (mùi trứng thối).
Điều này có nghĩa: dù nghe lãng mạn rằng "trung tâm Ngân hà thơm mùi mâm xôi và rum", thực tế hỗn hợp hóa học này quá loãng, khó ngửi thấy và có thể rất khó chịu nếu con người thật sự trải nghiệm.
Vì sao nghiên cứu "mùi vũ trụ" lại quan trọng?
Phân tích mùi từ các phân tử hữu cơ trong đám mây liên sao còn mở ra cánh cửa cho ngành hóa học thiên văn, lĩnh vực nghiên cứu sự hình thành của sao, hành tinh và các hợp chất hữu cơ phức tạp trong vũ trụ - Ảnh: AI
Mỗi mùi hương đều gắn liền với một phân tử hoặc nhóm phân tử cụ thể. Khi phát hiện ra những phân tử này, các nhà khoa học có thêm dữ liệu quý giá để dựng nên bức tranh về thành phần hóa học của hành tinh, vệ tinh hay đám mây khí ngoài vũ trụ. Đó là cơ sở để hiểu cách các thiên thể hình thành, tiến hóa, và thậm chí là biến đổi theo thời gian.
Chẳng hạn sự hiện diện của hợp chất lưu huỳnh thường gợi ý hoạt động núi lửa hoặc các quá trình địa chất mạnh mẽ. Trong khi đó, hydrocarbon, những phân tử chỉ gồm hydro và carbon, lại đặc biệt đáng chú ý, bởi chúng có thể đóng vai trò là "viên gạch" cơ bản cho sự sống.
Nghiên cứu mùi còn giúp dự đoán điều kiện bề mặt, phản ứng hóa học trong khí quyển, hay các chu trình vật lý như bay hơi, ngưng tụ, mưa và tuyết trên những thế giới xa xôi mà con người chưa thể đặt chân tới.
Ngoài ra phân tích mùi từ các phân tử hữu cơ trong đám mây liên sao còn mở ra cánh cửa cho ngành hóa học thiên văn, lĩnh vực nghiên cứu sự hình thành của sao, hành tinh và các hợp chất hữu cơ phức tạp trong vũ trụ. Mỗi tín hiệu mùi, mỗi phân tử được nhận diện giống như một "mảnh ghép" của lịch sử vũ trụ, giúp các nhà khoa học lần ngược về thời điểm sơ khai của Hệ Mặt trời.
Nói cách khác việc nghiên cứu "mùi vũ trụ" không chỉ xuất phát từ sự tò mò mang tính con người, mà còn là một công cụ khoa học mạnh mẽ. Nó giúp giải mã quá khứ của các thiên thể, cung cấp manh mối về khả năng tồn tại sự sống ngoài Trái đất, và làm sáng tỏ cách mà hành tinh, ngôi sao cũng như chính Trái đất chúng ta được hình thành và phát triển cho đến ngày nay.
