Không phải Bắc Kinh hay Thượng Hải, mà chính những nơi từng bị quên lãng như Tân Kiến và Hoàng Đàn (tỉnh Chiết Giang) mới là những cái tên tiên phong cho khái niệm “Zero Carbon Village” - làng không carbon tại Trung Quốc.
Khi làng nghèo bỗng hóa ‘thủ đô xanh’
Làng Tân Kiến nằm lọt thỏm giữa vùng núi rừng Châu Sơn. Hơn 20 năm trước, đây là vùng “núi trọc - người đi”, chỉ còn người già ở lại nhìn rừng bị chặt, núi bị khai thác. “Lúc đó chẳng ai nói chuyện bảo vệ môi trường. Chúng tôi chỉ nghĩ, chặt cây mới sống được”, Bí thư chi bộ nhớ lại.
Còn làng Hoàng Đàn, nơi từng mệnh danh “nghèo trong núi, khổ vì đường”. Để đổi đời, người dân từng đón hàng loạt nhà máy xi măng, dệt nhuộm, giấy. Dòng sông quê, từng là mạch sống của vùng, hóa đen kịt. Nước độc, cá chết.
Nhưng rồi, điều kỳ diệu bắt đầu từ một chuyến đi học thực địa, người dân làng Tân Kiến bỗng ngộ ra: hóa ra “vàng” ở ngay trong rừng mình phá.
Từ đó, họ trồng rừng, dọn suối, xây homestay, làm du lịch xanh. Người làng từng bỏ đi giờ kéo nhau trở về.
Núi lại xanh, nước lại trong, khách du lịch đổ về như trẩy hội. Ngôi làng từng nợ lương cán bộ giờ thành điểm check-in sinh thái nổi tiếng vùng Đông Nam Trung Quốc.
Làng Hoàng Đàn cũng có một bước táo bạo: chặt đứt nguồn ô nhiễm, mở cửa đón doanh nghiệp xanh. Chính quyền đóng cửa hàng loạt nhà máy, từ chối dự án công nghiệp nặng và chỉ cấp phép cho doanh nghiệp công nghệ sinh học, nông nghiệp sạch.
Kết quả, nơi từng bị gọi là “vùng xám công nghiệp” giờ được mệnh danh là “huyện có môi trường sống tốt nhất Trung Quốc”, đứng đầu bảng “Chỉ số xanh quốc gia” năm 2024.
‘Không carbon’ - nghe dễ, làm mới biết gian nan
Zero carbon không chỉ là trồng thêm vài cây. Đằng sau hai chữ “không carbon” là một cuộc cách mạng khoa học và xã hội.
Theo GS Vương Tín (Đại học Đồng Tế, Thượng Hải), để tính được lượng phát thải ròng, người ta phải đo từng “hơi thở” trong hoạt động của làng, từ bếp gas, xe điện, bóng đèn, cho đến khói bốc từ nồi nấu nấm.
Các nhà khoa học đã khảo sát làng Tân Kiến: năm 2020, tổng lượng CO2 phát thải của làng là 3.225 tấn, nghĩa là vẫn còn cách “vạch đích” zero carbon.
Ngược lại, Hoàng Đàn, nằm trong huyện Khánh Nguyên, lại đi trước một bước: nhờ rừng phủ dày và hệ sinh thái rộng, toàn huyện hấp thụ nhiều carbon hơn lượng thải ra, đạt trạng thái “âm carbon”.
Để về đích, làng Tân Kiến phải vừa giảm thải, vừa tăng khả năng hấp thụ, nghĩa là chuyển toàn bộ sinh hoạt sang năng lượng sạch, đồng thời tạo ra “bể hấp thụ carbon tự nhiên” bằng rừng, nước, đất, cây. Một “bài toán carbon” tưởng xa vời, nay lại được giải bằng cách sống giản dị, gần gũi của người làng.
Điều thú vị là, chính sự mộc mạc lại khiến Tân Kiến và Hoàng Đàn trở thành “hiện tượng quốc gia” tại Trung Quốc.
Khi nhà tránh cây, suối nuôi điện và nấm cũng biết ‘xanh’
Tại Tân Kiến, ngôi homestay “Đại Lạc Chi Dã” (Niềm vui nơi đồng dã) nổi tiếng trên mạng xã hội quốc gia tỷ dân nhờ triết lý “nhà tránh cây, không chặt cây”. Một cây lê trăm tuổi vươn cành vào phòng, thay vì chặt bỏ, kiến trúc sư đã mở rộng cửa sổ cho cây “đi qua”, giữ nguyên mảng xanh cổ thụ.
Toàn khu nghỉ dưỡng dùng gỗ tái chế, kính 2 lớp cách nhiệt, hệ thống thu hồi nhiệt từ khí thải - vừa đẹp, vừa tiết kiệm 40% điện năng.
Trên mái nhà làng, hàng trăm tấm pin năng lượng mặt trời tỏa sáng; trên đồi, cối gió nhỏ quay trong nắng. Dòng suối chảy quanh làng được dẫn qua bể sinh thái, lọc tự nhiên rồi quay lại ruộng, tạo ra một vòng tuần hoàn nước khép kín vừa trong vừa đẹp.
Ở làng Hoàng Đàn, hệ thống “điện sạch đa nguồn” được ví như “ngân hàng năng lượng”: 5 trạm thủy điện nhỏ, hàng chục mái nhà lắp pin mặt trời, các chuồng nuôi, nhà trồng nấm đều có hệ thống quang điện, tổng công suất hơn 1MW.
Sắp tới, làng sẽ lắp trang trại gió mini phục vụ du lịch sinh thái, tạo nên bức tranh “gió - nước - mặt trời” hiếm thấy ở vùng quê.
Nếu ai còn nghĩ “zero carbon” là chuyện của phòng thí nghiệm, thì hãy thử ghé làng nấm hương Khánh Nguyên.
Hơn 800 năm nay, dân làng sống nhờ nghề trồng và sấy nấm. Trước kia, cả làng chìm trong khói củi, mùi than, vừa ô nhiễm, vừa tốn kém. Giờ đây, những lò sấy cũ đã được thay bằng máy sấy bơm nhiệt: không khói, không lửa, không cần một khúc củi nào.
Nhờ công nghệ này, mỗi ký nấm chỉ tốn 0,2 NDT (khoảng 739 đồng) tiền điện, giúp giảm tới 1,63 vạn tấn CO2 mỗi năm. Không chỉ sạch hơn, nấm còn đẹp hơn, thơm hơn, bán được giá cao hơn.
Cả huyện tiết kiệm hơn 17 triệu nhân dân tệ mỗi năm, một con số biết nói, chứng minh rằng bảo vệ môi trường không hề làm mất đi lợi nhuận mà còn mở ra cách làm giàu bền vững hơn.
Thế giới vẫn đang vật lộn với khủng hoảng khí hậu. Trong khi nhiều thành phố còn loay hoay đặt chỉ tiêu, 2 ngôi làng nhỏ của tỉnh ven biển Chiết Giang đã đi trước bằng hành động thật, từ mái nhà, lu nước đến từng cây nấm.
Tân Kiến và Hoàng Đàn đã chứng minh rằng, chuyển đổi xanh không cần phải to tát, chỉ cần bắt đầu từ trái tim người dân. Khi người nông dân biết yêu cây, biết quý dòng suối, khi mỗi mái nhà trở thành tấm pin, mỗi thửa ruộng thành “máy hút carbon” thì “zero carbon” không còn là khẩu hiệu mà là lối sống.
Theo Shanghai Observer
