Cơ quan này khuyến khích việc chuyển đổi sang các sản phẩm không khói giảm hàm lượng các chất gây hại, dẫn đến tiềm năng giảm tác hại nhằm thay thế cho thuốc lá truyền thống, sẽ là hướng tiếp cận trọng yếu của cơ quan này.
Khác biệt của 2 tổ chức lớn trong chiến lược kiểm soát thuốc lá
Trong khuôn khổ Hội nghị về Chính sách Thuốc lá và Nicotine, được Viện Luật Thực phẩm và Dược phẩm (FDLI) tổ chức ngày 28/10, ông Bret Koplow, Quyền Giám đốc Trung tâm Sản phẩm Thuốc lá (CTP) của FDA, khẳng định rằng giảm tác hại là định hướng trọng yếu trong công tác quản lý thuốc lá.
Ông cho hay, FDA đang chuẩn bị ban hành hướng dẫn về “chuỗi nguy cơ” dành cho các sản phẩm thuốc lá và nicotine, qua đó phân loại theo mức độ rủi ro để có biện pháp quản lý phù hợp. Song song đó, cơ quan sẽ đẩy mạnh ứng dụng công nghệ kiểm soát độ tuổi nhằm hạn chế giới trẻ tiếp cận thuốc lá điện tử (TLĐT) và nicotine, bảo đảm cân bằng giữa mục tiêu bảo vệ sức khỏe cộng đồng và thực tiễn thị trường.
Chuỗi nguy cơ là cơ chế phân loại các sản phẩm thuốc lá theo mức độ tác động đến sức khỏe từ cao đến thấp, với các tiêu chí bao gồm hàm lượng nicotine và các chất gây độc, cách sử dụng (đốt cháy, làm nóng, hóa hơi), mức độ gây nghiện và ảnh hưởng lâu dài.
Công cụ được xem là chủ chốt này giúp cơ quan quản lý xác định sản phẩm có mức độ nguy hại cao nhất, qua đó phân bổ nguồn lực giám sát cho từng nhóm đối tượng bao gồm thanh thiếu niên hoặc những người chưa thể cai thuốc, đồng thời tăng cường bảo vệ sức khỏe người dân và hạn chế rủi ro từ các sản phẩm chưa được kiểm soát.
Ông Koplow cũng khẳng định tầm quan trọng của việc xây dựng một thị trường minh bạch và hợp pháp, nơi các sản phẩm giảm tác hại được quản lý phù hợp.
Trong khi đó, WHO vẫn giữ lập trường cứng rắn khi cho rằng mọi sản phẩm thay thế thuốc lá cần được hạn chế tối đa, ngay cả khi đã có dữ liệu từ các quốc gia áp dụng thành công hướng tiếp cận này, khuyến nghị các quốc gia cần cảnh giác cao độ đối với tất cả thuốc lá.
Tổ chức này không ủng hộ các sản phẩm giảm tác hại vì cho rằng các sản phẩm này có thể khiến giới trẻ dễ tiếp cận nicotine hơn. Mặc dù cho đến nay, chính phủ các nước không ngừng nâng cao năng lực, cải thiện các biện pháp thực thi để giảm tỷ lệ tiếp cận thuốc lá của giới trẻ. Nhiều dữ liệu cho thấy, tại các quốc gia hợp pháp hóa thuốc lá không khói, tỷ lệ giới trẻ sử dụng sản phẩm này đang giảm mạnh hơn so với những nước áp dụng lệnh cấm.
Động thái của WHO và các quốc gia thành viên về thuốc lá
WHO đặt mục tiêu giảm tiêu thụ thuốc lá truyền thống, nhưng lại trao giải “Dirty Ashtray” (Gạt tàn bẩn) cho New Zealand để “dán nhãn” những nước bị cho là làm ngược lại với khuyến nghị của tổ chức này trong kiểm soát thuốc lá.
Dù thế, New Zealand hiện nằm trong nhóm quốc gia có tỷ lệ hút thuốc thấp nhất thế giới - chỉ 6,8%, nhờ kết hợp thuế cao đối với thuốc lá truyền thống và chính sách quản lý hợp lý với các sản phẩm không khói. Khảo sát hơn 30.000 học sinh lớp 10 tại quốc gia này gần đây cũng cho thấy mức sử dụng TLĐT giảm đến một nửa trong hai năm, phản ánh hiệu quả của chiến lược cân bằng giữa hỗ trợ người hút thuốc và kiểm soát giới trẻ.
Trái lại, Mexico dù được WHO ca ngợi vì lập trường mạnh mẽ chống lại ngành thuốc lá, lại ghi nhận tỷ lệ hút thuốc lên đến 15,4%. Không chỉ vậy, thị trường TLĐT lậu ở Mexico còn đang bùng phát dữ dội, trở thành tâm điểm tranh giành địa bàn của các băng đảng nguy hiểm.
Trái ngược với hướng tiếp cận truyền thống từ hàng thập kỷ qua của WHO, nhiều quốc gia như New Zealand, Thụy Điển, Anh, Nhật và đặc biệt là Mỹ đang đi theo hướng giảm tác hại.
Sự khác biệt này chia thế giới thành hai nhóm: nơi người hút thuốc được tiếp cận sản phẩm ít rủi ro hơn đối lập với các nước dù luôn tuyên truyền về tác hại thuốc lá truyền thống nhưng lại từ chối các biện pháp có tiềm năng giảm tác hại. Điều đó không chỉ làm giảm hiệu quả bảo vệ sức khỏe cộng đồng mà còn trì hoãn việc xây dựng chính sách thống nhất toàn cầu trong mục tiêu phòng chống tác hại của thuốc lá đạt hiệu quả thực tiễn.
