Giữ nguyên thuế suất cao nhất 35%
Sau khi tổng hợp ý kiến các bộ ngành, Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo luật Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) và được các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ vào chiều 5.11 vừa qua. Trong đó, dự thảo sửa đổi biểu thuế lũy tiến từ 7 bậc hiện tại còn 5 bậc với thuế suất từ 5% - 35%, áp dụng đối với thu nhập tính thuế từ 10 triệu đồng/tháng đến trên 100 triệu đồng/tháng. Nội dung này đã nhận được nhiều góp ý, thảo luận. Một số đại biểu Quốc hội cho rằng việc giữ tỷ lệ lũy tiến quá cao (đặc biệt ở các bậc thu nhập cao) có thể khiến những người có trình độ chuyên môn cao, thu nhập cao đăng ký nộp thuế ở nước ngoài để tránh đánh thuế trùng hoặc điều tiết quá lớn. Đáng chú ý, khoảng cách giữa các bậc thuế ngắn khiến thuế suất tăng nhanh, những người làm công ăn lương có thu nhập trung bình khá vẫn phải chịu gánh nặng về thuế TNCN.
Cần nâng ngưỡng chịu thuế giữa các bậc trong biểu thuế lũy tiến của thuế TNCN
Ảnh: Nhật Thịnh
Ông Nguyễn Ngọc Tịnh, Phó chủ tịch Hội Tư vấn và đại lý thuế TP.HCM, chỉ ra theo báo cáo khảo sát xu hướng lương năm 2025 tại VN nói riêng và Đông Nam Á nói chung của CGP Group, kết hợp với dữ liệu do Cục Thống kê công bố, mức lương trung bình của các đô thị loại 1 như TP.HCM và Hà Nội gần đạt 500 USD/tháng (khoảng 12 - 13 triệu đồng/tháng), thấp hơn khoảng 8 lần so với Singapore (khoảng 4.500 SGD/tháng). Theo biểu thuế lũy tiến mới, giả sử một người làm công ăn lương tại TP.HCM có mức thu nhập tương đương ở Singapore, lên hơn 100 triệu đồng/tháng thì tỷ lệ thuế suất thực phải nộp là 23% trong khi tại Singapore chỉ khoảng 2,4%. Điều này khiến VN giảm cạnh tranh thu hút nhân sự chất lượng cao kể cả trong nước hay nước ngoài.
Chưa kể tại Singapore, những người có thu nhập chịu thuế dưới 30 triệu đồng/tháng (quy đổi tương đương) thì chịu thuế suất 0% nhưng người VN có thu nhập chịu thuế đến 10 triệu đồng đã nộp thuế 5%. "Nếu một người lao động có trình độ cao thì liệu họ có sẵn sàng lựa chọn VN thay cho Singapore để làm việc khi tỷ lệ thuế suất thực phải nộp chênh lệch nhiều lần trong khi thu nhập ngang nhau? Dù VN có chính sách miễn, giảm thuế cho nhân sự trong lĩnh vực khoa học công nghệ nhưng còn ở nhiều ngành nghề khác thì đây cũng là một điều cần xem xét", ông Nguyễn Ngọc Tịnh lưu ý.
Chuyên gia này đặt vấn đề: Không rõ cơ quan soạn thảo đã dựa trên những cơ sở, số liệu thống kê nào để xây dựng các ngưỡng thuế, bậc thuế trong luật. Vì sao VN lại không nêu bậc khởi đầu với thuế suất 0%? Chính sách thuế TNCN có mục tiêu điều tiết thu nhập giữa các nhóm lao động nhưng cũng cần khuyến khích người lao động phấn đấu để tạo ra của cải, vật chất cho chính họ và từ đó đóng góp cho kinh tế xã hội đất nước. Ở bậc thuế cao nhất với thuế suất 35% thì như đã nói tỷ lệ thuế suất thực phải nộp cao gấp nhiều lần các nước. Đối với người có thu nhập thì chỉ vừa có dư một ít là phải nộp thuế ngay (thu nhập tính thuế sau khi giảm trừ gia cảnh và một số chi phí theo quy định). Vì vậy cần xem xét lại việc chỉnh sửa biểu thuế lũy tiến cho hợp lý hơn và dựa vào các số liệu thống kê, điều tra nào như thu nhập bình quân…
Cần nâng ngưỡng chịu thuế lên cao hơn
Trước đó, nhiều hiệp hội, ban ngành cũng đã đề xuất nâng ngưỡng thu nhập chịu thuế trong đợt sửa đổi luật Thuế TNCN lần này. Chẳng hạn, Hiệp hội Thương mại Mỹ tại VN đề xuất bậc 1 áp dụng thuế suất 5% cho thu nhập tính thuế đến 15 triệu đồng/tháng (thay vì chỉ đến 10 triệu đồng như dự thảo); bậc 2 thuế suất là 15% cho thu nhập tính thuế trên 15 triệu đồng đến 50 triệu đồng; bậc 3 áp dụng thuế suất 25% đối với thu nhập tính thuế trên 50 triệu đồng đến 80 triệu đồng; bậc 4 có thuế suất 30% áp dụng cho thu nhập tính thuế trên 80 triệu đồng đến 160 triệu đồng và bậc 5 thuế suất 35% tính cho thu nhập tính thuế trên 160 triệu đồng (cao hơn dự thảo quy định thuế 35% áp dụng cho thu nhập tính thuế trên 100 triệu đồng/tháng).
Ảnh: Minh tưởng
Ngân hàng TMCP Ngoại thương VN (Vietcombank) cũng đề xuất tăng các mức chịu thuế tại bậc 2 và 3 lên mức cao hơn để phản ánh lạm phát trong giai đoạn vừa qua. Cụ thể, sửa bậc 2 thành 15 - 45 triệu đồng (hoặc làm tròn lên 50 triệu đồng); sửa bậc 3 thành từ 45 - 75 triệu đồng (hoặc làm tròn lên 80 triệu đồng). Đồng thời đề xuất tăng các mức chịu thuế suất cao (bậc 4 và 5) lên mức cao hơn để đảm bảo mục tiêu đánh thuế vào cá nhân có thu nhập cao đến rất cao. Việc thiết kế thuế suất cần cách biệt rõ giữa nhóm bậc thấp và nhóm bậc cao (không giãn cách đều 5% như hiện nay) để đảm bảo mục tiêu đánh thuế vào cá nhân có thu nhập cao đến rất cao. Ngân hàng này lý giải việc cố định các mức chịu thuế trong thời gian dài mà không được điều chỉnh theo lạm phát sẽ khiến xảy ra tình trạng thu nhập danh nghĩa của người lao động tăng nhưng thu nhập thực tế không tăng (do lạm phát) thì người lao động vẫn bị đẩy vào bậc thuế cao hơn.
Theo đó, thuế sẽ tăng nhiều hơn so với tăng thu nhập thực tế. Trong giai đoạn 2009 - 2024, lạm phát lũy kế là khoảng 55%. Tuy nhiên, biểu thuế được đề xuất chỉ đơn thuần là gộp các bậc ở biểu thuế cũ (hiệu lực từ 2009) mà không điều chỉnh tăng mức chịu thuế. Do đó, việc điều chỉnh biểu thuế cần đảm bảo tính thực chất, phải loại trừ được tác động của lạm phát. Hiện nay, một số nước Đông Nam Á đang áp dụng ngưỡng bắt đầu chịu mức thuế suất cao nhất ở tỷ lệ cao so với GDP bình quân đầu người (ví dụ Philippines là 17 lần, Malaysia là 36 lần). Vì vậy, Vietcombank đề xuất áp dụng tỷ lệ ở giữa là khoảng 20 - 25 lần GDP bình quân đầu người đối với ngưỡng bắt đầu bậc 5 (ví dụ, nếu áp dụng 20 lần thì ngưỡng bắt đầu của bậc 5 là 20×4.600 USD/năm÷12 tháng = ~ 200 triệu đồng/năm).
Đồng quan điểm, TS Châu Huy Quang, luật sư điều hành Hãng luật Rajah & Tann LCT, dẫn chứng với ngưỡng bắt đầu chịu mức thuế suất cao nhất ở tỷ lệ cao so với GDP bình quân đầu người thì Malaysia đang áp dụng mức tham chiếu gần gấp 40 lần. Nếu sử dụng mức tham chiếu này đối với nền kinh tế - xã hội khá tương đồng thì mức thu nhập bắt đầu chịu thuế suất cao nhất của VN có thể xem xét là khoảng 360 - 400 triệu đồng. Thực tế cho thấy mức thu nhập 350 - 400 triệu đồng trở lên cũng đã trở nên khá phổ biến ở các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM. Trong trường hợp mức thu nhập vừa trên 100 triệu đồng cũng phải chịu mức thuế lên đến 35% như người có thu nhập 350 - 400 triệu đồng trở lên thì chưa bảo đảm tính khác biệt chính sách giữa nhóm thu nhập rất cao với nhóm thu nhập cao và khá cao (chỉ trên 100 triệu đồng - 200 triệu đồng).
"Cần chú ý thêm rằng mức thu nhập cao và khá cao thường rơi vào người lao động có trình độ chuyên môn kỹ thuật cao và quản lý cấp cao. Như vậy, tôi cho rằng việc tính thuế đối với mức thu nhập của nhóm này chỉ ở mức bậc 4 (tức thấp hơn 1 bậc so với bậc cao nhất) cũng là phù hợp, giúp giảm bớt gánh nặng thuế khóa, trong bối cảnh lạm phát, sức mua, vật giá chi phí sinh hoạt đã thay đổi tăng đáng kể", luật sư Châu Huy Quang đề xuất.
