Giải "nút thắt" nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế

Cần có sự đồng bộ giữa 2 sắc thuế?

Quyết định 3389 của Bộ Tài chính quy định từ năm 2026, hộ kinh doanh có doanh thu từ 200 triệu đồng đến dưới 3 tỉ đồng/năm sẽ tính thuế theo tỷ lệ % trên doanh thu. Ngưỡng này tương đương mức doanh thu quy định tại luật Thuế giá trị gia tăng (GTGT) 2024, cũng có hiệu lực từ 1.1.2026. Tuy nhiên, ngưỡng doanh thu chịu thuế đối với cá nhân, hộ kinh doanh đang được tính toán lại để phù hợp hơn với tình hình thực tế với nhiều ý kiến đề xuất từ 500 triệu - 1 tỉ đồng, thậm chí 2 tỉ đồng/năm. Dù là ngưỡng nào thì cũng vênh với quy định của luật Thuế GTGT. Câu hỏi đặt ra là nếu nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế cao hơn 200 triệu đồng/năm thì có phải sửa luật Thuế GTGT cho tương ứng hay không?

Ảnh: Ng.Nga

Trả lời câu hỏi này, tiến sĩ Châu Huy Quang - luật sư điều hành Hãng luật Rajah & Tann LCT - cho rằng từ ngày 1.1.2026, nếu muốn nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế thu nhập cá nhân (TNCN) của khu vực cá nhân và hộ kinh doanh cao hơn mức 200 triệu đồng/năm thì Quốc hội cần sửa đổi các quy định pháp luật liên quan. Cụ thể là sửa đổi khoản 1 điều 3 luật Thuế TNCN và khoản liên quan trong luật Thuế GTGT. Nói cách khác, cần điều chỉnh cả hai luật thuế TNCN và thuế GTGT để nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế, vì hiện tại ngưỡng này do luật định.

"Về nguyên tắc, phải có sự thống nhất giữa 2 luật liên quan cá nhân và hộ kinh doanh. Nếu luật Thuế TNCN sửa đổi lại quy định một ngưỡng cao hơn, sẽ tạo ra hai ngưỡng khác nhau cho cùng một đối tượng là hộ và cá nhân kinh doanh, gây khó khăn trong việc áp dụng và quản lý thuế. Thứ hai, chính sách thuế cần có sự đồng bộ, tránh tối đa chồng chéo, rắc rối. Mục tiêu của việc sửa đổi các luật thuế cũng nhằm thống nhất chính sách, đảm bảo sự công bằng và minh bạch", luật sư Châu Huy Quang giải thích.

Luật sư Nguyễn Quốc Toản, Giám đốc Hãng luật IAM, đồng tình cần có sự đồng bộ giữa các luật nhằm tránh khó khăn cho hộ kinh doanh khi thực thi. Do đó, ngưỡng doanh thu chịu thuế của hộ kinh doanh trong luật Thuế TNCN và luật Thuế GTGT nên đưa về một mức. Tuy nhiên, theo luật sư Toản, không nhất thiết phải sửa luật. Luật Thuế GTGT 2024 dù đã "chốt" ngưỡng doanh thu chịu thuế là 200 triệu đồng/năm nhưng các văn bản hướng dẫn khác như thông tư hay quyết định của Bộ Tài chính vẫn có thể điều chỉnh để phù hợp với luật Thuế TNCN sửa đổi nếu được Quốc hội thông qua.

Dù vậy, đa số chuyên gia luật cho rằng không cần sửa luật ngay thời điểm này vì thời gian áp dụng xóa bỏ hoàn toàn thuế khoán đã đến rất gần. Tiến sĩ Châu Huy Quang đề xuất: Nếu chưa thể sửa luật Thuế GTGT ngay, Chính phủ có thể quy định ngưỡng doanh thu chịu thuế riêng trong luật Thuế TNCN (sửa đổi) đang được Quốc hội thảo luận, độc lập với ngưỡng của luật Thuế GTGT. Chẳng hạn, luật Thuế TNCN sửa đổi có thể nâng ngưỡng tính thuế lên mức cao hơn 200 triệu đồng/năm đối với thu nhập từ kinh doanh. Khi đó, hộ kinh doanh dưới ngưỡng sẽ tạm thời không phải nộp thuế TNCN, dù vẫn có thể thuộc diện nộp thuế GTGT nếu doanh thu trên 200 triệu đồng/năm (do luật Thuế GTGT hiện hành quy định ngưỡng 200 triệu đồng).

"Việc tách bạch ngưỡng thuế TNCN khỏi ngưỡng thuế GTGT có thể được xem là giải pháp tình thế, giúp giảm ngay nghĩa vụ thuế TNCN cho hộ kinh doanh nhỏ mà không phải sửa luật GTGT ngay", tiến sĩ Châu Huy Quang nhận định.

Nên lấy 200 triệu đồng là ngưỡng lợi nhuận chịu thuế

Đó là đề xuất đáng lưu ý của nhiều chuyên gia trong ngành. Ở thời điểm hiện tại, đang có nhiều ý kiến đề nghị nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế tối thiểu lên gấp 5 lần so với Quyết định 3389, tương đương khoảng 1 tỉ đồng trở lên. Tuy nhiên ở mức này, nếu tính lợi nhuận trung bình 10%/tổng doanh thu thì cũng chỉ tương đương 100 triệu đồng/năm, tức khoảng hơn 8 triệu đồng/tháng. Nếu nâng lên 2 tỉ đồng/năm, lợi nhuận 10% tương đương 200 triệu đồng, với việc chưa được trừ chi phí thì con số lợi nhuận thực tế không lớn. Đó là cơ sở cho đề xuất nâng ngưỡng doanh thu chịu thuế lên 2 tỉ đồng của các chuyên gia trong thời gian qua. Bởi nếu đánh thuế hộ kinh doanh ở ngưỡng doanh thu quá thấp sẽ thiếu công bằng so với người làm công ăn lương và không đủ tính nhân văn khi nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ chỉ kiếm vừa đủ sinh sống.

Chuyên gia thuế Đinh Thị Huyền, Giám đốc Công ty CP tư vấn thuế Savitax, nhấn mạnh ngưỡng doanh thu chịu thuế 200 triệu đồng/năm là đang đánh thuế vào nhóm hộ kinh doanh "vừa đủ sống" chứ chưa phải nhóm có thu nhập dư dả. Vì thế trong thời gian tới, nếu tính toán lại ngưỡng doanh thu, Bộ Tài chính nên khảo sát thực tế kỹ lưỡng để đưa ra ngưỡng phù hợp dựa trên thu nhập bình quân của người dân; biên độ lợi nhuận ròng thực tế của các ngành nghề khác nhau để phân biệt doanh thu và lợi nhuận; chi phí cố định và chi phí sinh hoạt tối thiểu. Cũng có thể lấy ngưỡng 200 triệu đồng/năm là lợi nhuận để tính thuế, thay vì theo doanh thu.

Ở một góc nhìn khác, luật sư Nguyễn Quốc Toản lưu ý thay vì cố định một mức doanh thu trong luật, nên có quy định mở trong ngưỡng doanh thu, bởi hằng năm lạm phát, vật giá đều tăng. Nguyên tắc để xác định ngưỡng doanh thu thường điều chỉnh theo biến động của chỉ số giá tiêu dùng (CPI) hằng năm và tăng trưởng của nền kinh tế. Nếu cố định ngưỡng như chúng ta bàn lâu nay, sẽ khiến việc sửa đổi luật phải diễn ra thường xuyên, tốn kém hơn.

Về vấn đề giải quyết "độ vênh" giữa 2 luật thuế TNCN và GTGT, luật sư Châu Huy Quang đề xuất Quốc hội có thể ban hành một nghị quyết đặc thù để miễn, giảm thuế tạm thời. Việc này từng áp dụng để điều chỉnh chính sách thuế ngắn hạn. Chẳng hạn, Nghị quyết 43/2022/QH15 cho phép giảm 2% thuế suất GTGT trong năm 2022 mà không cần sửa luật Thuế GTGT. Tương tự, Quốc hội có thể ban hành nghị quyết về miễn thuế TNCN đối với hộ, cá nhân kinh doanh dưới một ngưỡng doanh thu nhất định (ví dụ 300 triệu đồng/năm) cho giai đoạn trước mắt. Giải pháp nghị quyết này sẽ do Quốc hội ban hành, nhằm đảm bảo căn cứ pháp lý đồng thời cũng tiết kiệm thời gian, giúp chính sách mới áp dụng nhanh hơn so với quy trình sửa luật thông thường.