Giá vàng thế giới tiếp tục neo quanh vùng cao lịch sử, vượt mốc 4.500 USD/ounce và xác lập hàng loạt đỉnh mới. Theo The Times, trong tháng 12/2025, giá vàng giao ngay ghi nhận mức cao kỷ lục, có thời điểm vượt 4.545 USD/ounce. Đáng chú ý, đợt tăng giá này không chỉ do tác động của lạm phát hay làn sóng đầu cơ ngắn hạn, mà được dẫn dắt bởi một lực mua âm thầm nhưng bền bỉ: các ngân hàng trung ương trên toàn cầu.
Vàng tăng giá do yếu tố bất định
Trong nhiều thập niên, vàng thường được coi là “hàng rào chống lạm phát”. Tuy nhiên, dữ liệu những năm gần đây cho thấy điều ngược lại. Giai đoạn 2020-2022, khi lạm phát tại Mỹ và châu Âu leo thang, giá vàng gần như đi ngang.
Chỉ từ sau năm 2022, vàng mới thực sự bước vào chu kỳ tăng mạnh, đúng thời điểm thế giới chứng kiến sự đổ vỡ của nhiều giả định cũ về thương mại, an ninh và tài chính toàn cầu.
Theo phân tích của Bloomberg, đợt tăng giá hiện nay phản ánh một yếu tố then chốt: bất định địa chính trị và thể chế. Khi các chuẩn mực toàn cầu lung lay, vàng trở thành tài sản “trung lập”, không phụ thuộc vào một chính phủ, không thể bị phong tỏa hay đóng băng bằng các quyết định chính trị.
Việc tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga bị phong tỏa sau năm 2022 đã tạo ra cú sốc tâm lý với nhiều quốc gia khác. Nếu dự trữ bằng USD hay trái phiếu Mỹ có thể trở thành công cụ trừng phạt thì vàng - vốn tồn tại vật chất, không phụ thuộc hệ thống thanh toán, lập tức lấy lại giá trị chiến lược.
Số liệu của Hội đồng Vàng Thế giới (WGC) cho thấy, từ 2022-2024, các ngân hàng trung ương mua ròng hơn 1.000 tấn vàng mỗi năm, mức cao hiếm thấy trong lịch sử hiện đại. Năm 2025, dù giá vàng rất cao, các ngân hàng trung ương vẫn tiếp tục mua ròng.
Trong tháng 10, các ngân hàng trung ương toàn cầu mua 53 tấn vàng - mức cao nhất từ đầu năm 2025. Ba Lan, Brazil, Uzbekistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Trung Quốc... là những cái tên nổi bật. Ba Lan hiện dẫn đầu thế giới về mua vàng trong năm 2025, trong khi Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) đã mua vàng 9 tháng liên tiếp, với tổng lượng mua khoảng 36 tấn tính đến hết quý III/2025.
Điều đáng nói là xu hướng này không chỉ diễn ra tại các nền kinh tế mới nổi. Ngay cả ở châu Âu, nơi từng là khu vực bán vàng ròng trong quá khứ, nhiều ngân hàng trung ương cũng quay lại tích trữ kim loại quý này do lo ngại rủi ro an ninh và tài chính trong bối cảnh chiến sự lan rộng.
Nhiều nhà phân tích cho rằng, sự trở lại của vàng phản ánh quá trình “giảm phụ thuộc vào USD” (de-dollarization) đang diễn ra âm thầm nhưng dai dẳng. Từ năm 2011 đến nay, Trung Quốc đã giảm mạnh lượng trái phiếu kho bạc Mỹ nắm giữ, đồng thời gia tăng dự trữ vàng.
Một điều đặc biệt của chu kỳ hiện nay là mối quan hệ truyền thống giữa vàng và lãi suất đang bị phá vỡ. Trước đây, lãi suất cao thường kéo giá vàng xuống. Nhưng năm 2025, lãi suất ở mức cao trong khi giá vàng vẫn tăng mạnh.
Nguyên nhân nằm ở sự mất niềm tin vào chính sách tiền tệ trong dài hạn. Khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) đối mặt với áp lực chính trị ngày càng lớn, trong khi nợ công và chi phí lãi vay của Mỹ phình to, nhiều ngân hàng trung ương bắt đầu lo ngại về tính độc lập và định hướng tương lai của Fed.
Trong bối cảnh đó, vàng không còn được nhìn nhận chỉ như một công cụ phòng hộ mà là bảo hiểm cuối cùng trước những rủi ro thể chế.
Bạc và kim loại quý cũng được 'săn đón'
Sự dịch chuyển khỏi các tài sản tài chính truyền thống không chỉ dừng lại ở vàng. Bạc, bạch kim và palladium, những kim loại vừa mang tính tài chính vừa mang tính công nghiệp cũng đang thu hút dòng tiền mới.
Từng rẻ gấp hàng chục lần so với vàng, giá bạc đang dần thu hẹp khoảng cách. Trong bối cảnh chiến tranh thương mại, gián đoạn chuỗi cung ứng và cạnh tranh công nghệ gia tăng, việc tích trữ tài nguyên chiến lược trở thành ưu tiên của nhiều quốc gia.
Các chuyên gia cho rằng, xu hướng ngân hàng trung ương gom vàng là biểu hiện rõ nét của một thế giới đang chuyển từ “tối đa hóa tăng trưởng” sang “tối đa hóa khả năng chống chịu”. Khi nguy cơ lớn hơn cơ hội, các chính phủ và định chế tài chính buộc phải thay đổi tư duy.
Vàng không chỉ là tài sản, mà còn phản ánh cách các quốc gia nhìn nhận tương lai: ít chắc chắn hơn, nhiều rủi ro hơn và đòi hỏi mức độ tự chủ cao hơn.
Goldman Sachs từng đưa ra kịch bản giá vàng có thể tiến sát mốc 5.000 USD/ounce nếu bất ổn địa chính trị kéo dài và các ngân hàng trung ương tiếp tục mua mạnh.
Dù còn nhiều tranh cãi nhưng một điều đang trở nên rõ ràng: vàng đã trở lại vai trò trung tâm trong hệ thống tài chính toàn cầu nhưng không phải như quá khứ mà trong một hình hài mới, gắn chặt với nỗi lo về quyền lực, niềm tin và trật tự quốc tế.
Theo World Gold Council, Bloomberg, The Times
