Ảnh minh họa
Giá gạo giảm mạnh đang khiến nông dân Thái Lan chuyển hướng tìm kiếm cơ hội tại Nhật Bản — nơi giá gạo bán lẻ tăng mạnh và nhu cầu đối với các giống gạo châu Á ngày càng rõ nét. Một số hộ trồng lúa Thái thậm chí đã bắt đầu thử nghiệm các giống gạo Nhật Bản chất lượng cao như koshihikari để đáp ứng thị hiếu tiêu dùng đặc thù.
Nhật Bản từng trải qua cú sốc thiếu gạo vào năm 1993 sau mùa hè lạnh bất thường, buộc nước này phải nhập khẩn gạo Thái Lan. Dù không hợp khẩu vị người Nhật tại thời điểm đó, nhưng sự phổ biến dần của ẩm thực Đông Nam Á những năm gần đây đã tạo ra mức cầu ổn định trong hệ thống nhà hàng. Hình ảnh gạo Thái “mềm, ngọt” đang quen thuộc hơn với người tiêu dùng Nhật, theo bà Thunyawan Pattapol, CEO của nhà xuất khẩu gạo Wonnapob.
Wonnapob, đơn vị xuất khẩu gạo Jasmine đi nhiều thị trường cho biết lượng gạo xuất sang Nhật Bản từ tháng 1 đến tháng 10/2025 đạt 1.500 tấn, gấp sáu lần so với cả năm 2024. Công ty dự kiến bắt đầu bán gạo đóng gói trực tiếp vào tháng 1 tới.
Tại Nhật Bản, giá bán lẻ gạo trong tuần 3–9/11 đạt trung bình 4.316 yên/5 kg (tương đương 27,7 USD), mức cao nhất kể từ tháng 3/2022. Bộ Nông nghiệp Nhật Bản dự kiến giảm 5% sản lượng gạo chính trong vụ 2026, do đó giá được dự báo duy trì ở mức cao trong thời gian tới.
Trong khi đó, gạo Thái lại rơi vào chu kỳ giảm giá kéo dài. Hiệp hội Xuất khẩu Gạo Thái Lan ghi nhận giá xuất khẩu gạo trắng chuẩn tháng 10 chỉ còn 356 USD/tấn, giảm 31% so với cùng kỳ và thấp nhất từ năm 2007. Nguyên nhân chính là diễn biến tại Ấn Độ: nước này cấm xuất khẩu một số loại gạo trắng từ tháng 7/2023 để bảo đảm nguồn cung nội địa, nhưng đã dỡ bỏ hạn chế vào tháng 9/2024, kéo giá toàn thị trường đi xuống.
Giá gạo xuất khẩu của Thái Lan chứng kiến đà giảm mạnh. Theo Nikkei
Nông nghiệp chỉ đóng góp chưa đầy 10% GDP Thái Lan, song là ngành có ảnh hưởng lớn đến sinh kế nông thôn và an ninh lương thực khu vực. Việc mở rộng đầu ra, đặc biệt sang thị trường cao cấp như Nhật Bản, đang trở thành ưu tiên của Bangkok.
Tuy nhiên, triển vọng không hoàn toàn thuận lợi. Dù gạo Jasmine tăng trưởng tốt, tổng xuất khẩu gạo Thái Lan sang Nhật từ tháng 1–9 lại giảm 15% so với cùng kỳ, chỉ đạt khoảng 180.000 tấn. Gạo thơm Jasmine hiện chỉ chiếm 3% cơ cấu nhập khẩu của Nhật Bản.
Ông Kitoku Shinryo, đại diện một nhà bán buôn gạo lớn tại Nhật, nhận định: “Gạo Jasmine rất khác với gạo Nhật về hương, độ dẻo và hình dạng. Khả năng thay thế trong các hộ gia đình trung lưu vẫn còn hạn chế.”
Thêm vào đó, thỏa thuận thương mại Mỹ–Nhật đang tạo sức ép mới. Theo nội dung công bố cuối tháng 7, Nhật Bản sẽ tăng ngay 75% lượng gạo nhập khẩu từ Mỹ trong khuôn khổ quyền tiếp cận tối thiểu miễn thuế. Năm tài chính 2024, gạo Mỹ chiếm khoảng 350.000 tấn trong tổng 770.000 tấn nhập khẩu theo cơ chế này; con số dự kiến sẽ tăng lên khoảng 600.000 tấn, buộc Nhật phải cắt giảm nhập khẩu từ các nguồn khác, bao gồm Thái Lan.
“Khối lượng gạo tối thiểu của Thái Lan sẽ giảm mạnh, từ khoảng 300.000 tấn/năm xuống còn 70.000–80.000 tấn”, ông Chookiat Ophaswongse, Chủ tịch danh dự Hiệp hội Xuất khẩu Gạo Thái Lan, cảnh báo.
Phần lớn lượng gạo nhập khẩu theo cơ chế tiếp cận tối thiểu hiện được dùng cho ngành chế biến và thức ăn chăn nuôi. Tuy nhiên, việc Mỹ tăng hiện diện đang thúc đẩy thảo luận về khả năng mở rộng hạn ngạch cho gạo dùng làm lương thực chính — yếu tố có thể tác động sâu hơn đến thị phần của Thái Lan trong thời gian tới.
Dù đối mặt với nhiều thách thức, các nhà xuất khẩu Thái vẫn kỳ vọng Nhật Bản — với mặt bằng giá cao và nhu cầu đa dạng hóa ẩm thực sẽ tiếp tục là điểm đến tiềm năng, đặc biệt đối với các sản phẩm gạo thơm và gạo chất lượng cao.
Theo Nikkei Asia
